‘Cởi mở’cho báo chí
Đúng như sự chờ đợi của dư luận, từ sáng sớm ngày thứ Hai 8/1/2018, là ngày Toà án Nhân dân Hà Nội khai mạc phiên tòa sơ thẩm xét xử hai ông Đinh La Thăng (58 tuổi, cựu chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dầu khí Việt Nam - PVN), Trịnh Xuân Thanh (52 tuổi, cựu chủ tịch HĐQT Tổng công ty Xây lắp dầu khí - PVC) cùng 20 người trong vụ án Cố ý làm trái quy định của Nhà nước về quản lý kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng và Tham ô tài sản xảy ra tại PVN và PVC, hàng trăm tờ báo chính thống trong nước đều đồng loạt đưa tin khá chi tiết.
Sự việc này được nhà nghiên cứu chính trị Hà Hoàng Hợp từ Singapore bình luận rằng “đã có một kế hoạch” sẵn.
“Người ta làm như thế là đã có kế hoạch, tính toán, sắp xếp để cho những báo của chính phủ phải tập trung và viết, đưa lên báo, lên mạng. Thế nhưng cũng phải rất thận trọng khi mà chỉ khi người ta đưa được video kèm theo các lời nói của họ (bị cáo) thì mình có thể kiểm tra, nếu mà không có, chỉ viết thế thôi thì vẫn có khả năng sai lệch bởi người viết, ban biên tập, người quyết định có cho đăng hay không?”
Diễn biến phiên xử được cập nhật từng giờ, chuyên nghiệp và cẩn trọng. Trước đó, nhiều thông tin cho rằng truyền thông sẽ không được tham dự để đưa tin về phiên toà. Tuy nhiên, sự việc đã xảy ra hoàn toàn ngược lại. Bộ thông tin và truyền thông cho biết các phóng viên trong nước và quốc tế được bố trí tác nghiệp tại một phòng riêng, thông qua một màn hình truyền trực tiếp những diễn biến của phiên tòa.
“Tôi chắc rằng là Bộ Thông tin truyền thông Việt Nam đã cho phép các báo nước ngoài vào theo dõi vụ án như Reuters, Bloomberg…Nói về điều này, Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp cho rằng phải có cái gật đầu của Ban Tuyên giáo. Ông nói.
Đây cả là 1 kế hoạch dùng báo chí để thứ nhất là làm truyền thông, thứ hai là tuyên truyền cho công cuộc chống tham nhũng của Đảng Cộng sản Việt Nam ở Việt Nam và với cả quốc tế.”
Nhưng đưa tin cẩn trọng
Tất cả báo chí trong nước khi tường thuật về phiên toà xử vụ án PVN và PVC đều cho thấy có cùng cách diễn đạt về diễn biến phiên xử và hình thức cũng như tâm lý của các bị cáo, đặc biệt chú trọng đến ông Đinh La Thăng và ông Trịnh Xuân Thanh.
Tờ Vnexpress chi tiết đến mức miêu tả “Ông Thăng mặc áo khoác xanh, tóc cắt ngắn, gương mặt thoáng nét mệt mỏi xuất hiện đầu tiên trong phần khai báo căn cước. Đứng trước bục, ông nói to, bình tĩnh, rõ ràng.
Bị cáo tiếp theo là ông Trịnh Xuân Thanh. Ông đeo kính trắng, dáng đứng hơi khom xuống, trước mỗi câu trả lời đều nói "kính thưa chủ tọa phiên tòa".
Tuy nhiên, với kinh nghiệm báo chí của nhà báo Võ Văn Tạo, thì ông nói rằng ông có thể nhận thấy những chi tiết về diễn biến phiên toà được tường thuật trên báo chí vẫn chưa chắc đã đầy đủ.
“Chắc chắn có những lời khai rất nhạy cảm tại phiên toà, mà anh em phóng viên có tường thuật đi nữa thì mang về toà soạn nó cũng sẽ rơi rụng đi. Chắc chắn như thế.”
Thêm một nhận xét đáng chú ý về sự hiện diện của truyền thông lần này, nhà báo Võ Văn Tạo đề cập đến “sự cẩn trọng”. Ông nói:
“Trước đây trong những tờ báo của nhà nước có hiện tượng là khi anh tường thuật 1 phiên toà thì giống như anh ngồi viết 1 bài xã luận hoặc là anh làm 1 bản kết án. Bây giờ thì hiện tượng đó giảm đi rồi.”
Nhận định này, theo một cách hiểu gián tiếp, chúng ta thấy có trùng khớp với bình luận của Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp khi cho rằng đây là “kế hoạch báo chí tuyên truyền cho công cuộc chống tham nhũng.”Sự thay đổi này được ông cho là có 2 lý do, thứ nhất là do nghiệp vụ báo chí của phóng viên dần dần được nâng cao lên. Lý do thứ hai, ông nói “đây là phiên toà hy hữu” khi một cựu Uỷ viên Bộ Chính trị của Đảng Cộng sản Việt Nam xuất hiện trong phiên toà với tư cách 1 bị cáo của vụ án kinh tế gây hậu quả nghiêm trọng và Tham ô tài sản.
Kịch tính xuất hiện ‘dè dặt’
Có thể thấy rằng nhất cử nhất động của bất cứ tình tiết nào hay nhân vật nào có liên quan đến các bị cáo của vụ án đều được báo chí trong và ngoài nước đưa tin. Từ ngoại hình, thần sắc, dáng đi của bị cáo cho đến từng các câu trả lời thẩm vấn đều được tường thuật tỉ mỉ. Tuy nhiên, có vẻ như dư luận lại chú ý đến nội dung mà báo chí đề cập rất “thoáng qua”, đó là câu trả lời của cựu chủ tịch HĐQT Tập đoàn Dầu khí Việt Nam – PVN, ông Đinh La Thăng. Trong phiên tòa sáng ngày 9-1-2018, ông Đinh La Thăng khẳng định như vậy với Hội đồng xét xử: Chỉ định thầu "do chủ trương của Bộ Chính trị".
Ngay lập tức, câu trả lời của ông Đinh La Thăng nhanh chóng trở thành tiêu đề của các bài báo và lan truyền nhanh chóng trên mạng xã hội. Không khó hiểu khi điều này làm cho hàng loạt dư đoán về những “quả bom” khác sẽ bùng nổ trong các phiên xử sắp tới.
Nhà văn Lão Tạ chia sẻ trên trang cá nhân một loạt chân dung của các cán bộ cao cấp cùng với câu hỏi: “ĐÂY CÓ PHẢI LÀ NHỮNG VỊ TRONG BỘ CHÍNH TRỊ MÀ ÔNG ĐINH LA THĂNG ĐÃ NHẮC ĐẾN ?”
Facebooker Trần Lê Hoà phản ứng với câu trả lời của ông Đinh La Thăng rằng: “Cũng rất nên đưa các thành viên của Bộ Chính trị ra Tòa đối chất để làm rõ vụ án, đảm bảo đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không bỏ lọt tội phạm, cũng không để oan sai.”
Tuy nhiên, chưa đầy 24 giờ đồng hồ sau đó, thông tin này không thể tìm thấy trên các trang báo mạng chính thống.
Chỉ còn 1 bài viết trên tờ Tuổi Trẻ ngày 9/1 nhắc đến tương đối nhẹ nhàng theo cách “trích nguội” của báo chí. Đó là: “Trả lời câu hỏi có nắm được năng lực tài chính và kinh nghiệm của PVC không mà lại chỉ định thầu cho đơn vị này, ông Đinh La Thăng khẳng định việc chỉ định thầu đối với các đơn vị thành viên của PVN là "do chủ trương của Bộ Chính trị"!
Facebooker Trần Lê Hoà khẳng định điều này trên trang cá nhân: “Hôm qua. (9.1.2018) Đinh La Thăng khai trước tòa: "Chỉ định thầu là chủ trương của Bộ Chính trị”. Hàng loạt các báo lề đảng đồng loạt giật tít như vậy. Nhưng đến chiều hôm nay, 10. 1.2018, thì tất cả các báo lề đảng đều đồng loạt hạ các tít bài này xuống.”
Với quan sát của Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp cũng như nhà báo Võ Văn Tạo, cả hai đều cho là ‘kịch tính của phiên toà đang hé lộ.”
Nhà báo Võ Văn Tạo nhận xét:
“Kịch tính đã lộ. Chắc chắn những ngày tới đây sẽ có những tình tiết cấp trên của ông ấy là ai, người trong chính phủ là ai…sẽ khai người này người khác ra.”
“Câu trả lời quan trọng nhất mà mình có thể nhận ra là ông ấy nói rằng ông ấy làm hoàn toàn theo chủ trương của Bộ Chính trị”Tiến sĩ Hà Hoàng Hợp cũng cho rằng kịch tính của phiên toà hy hữu đã thể hiện ngay ở lời khai của ông Đinh La Thăng:
Nếu kịch tính được nhắc đến dè dặt trên trang báo chính thống thì mạng xã hội chính là sân khấu để các diễn viên quần chúng được phô diễn cảm xúc. Trong nhóm Góc nhìn báo chí – Công dân, Facebooker Võ Văn Xuân chia sẻ về phiên toà theo quan điểm cá nhân: “Buồn cho người đã một đời sống và làm việc cho Chính phu để rồi phải đổi lấy cái kết đau thương. Buồn cho bản thân ông khi thực hiện chỉ đạo từ Bộ Chính trị và phải gánh chịu cho những sai trái trong thời gian ở tập đoàn dầu khí, còn khi lên Bộ trưởng Giao thông vận tải và Bí thư TP.HCM, ông đã để lại thật nhiều ấn tượng.”
Vẫn còn đến gần 2 tuần lễ để kết thúc phiên toà sơ thẩm của vụ án. Cũng có nghĩa là rất khó để kết luận chung về sự hiện diện của truyền thông trong nước trong toàn bộ việc đưa tin về phiên xử. Tuy nhiên, theo những gì đã diễn ra thì có vẻ như nhà báo Võ Văn Tạo hoàn toàn có cơ sở khi ông cho rằng vẫn còn có những chi tiết báo chí chưa được nhắc đến đầy đủ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét