Không khó để chỉ ra rằng một số đảng chính trị đáng kính trọng
nhất của thế giới dân chủ có thể đang đối mặt với các cao trào khủng hoảng. Điều
khó khăn là xác định liệu chính phủ của một đảng hay liên minh các đảng đó có
thể kéo dài sự tồn tại lâu dài hay không.
Thế giới đang trở nên tốt đẹp hơn về hầu hết các phương diện
vật chất, nhưng mọi thứ không được như vậy đối với các đảng chính trị lâu đời vốn
giúp mang lại điều đó. Đây là bởi các chính đảng này đang phải chấp nhận để cho
số phận mình được định đoạt bởi một loạt các phong trào rộng lớn ở quy mô toàn
cầu thay vì trong phạm vi các quốc gia – dân tộc.
Tại Hoa Kỳ, Đảng Cộng hòa của Abraham Lincoln đã bị “chiếm
đoạt” bởi tổng thống Donald Trump, người có vẻ thích độc tài hơn dân chủ. Sự
thay đổi này được thúc đẩy bởi các lực lượng như những người lao động ngày càng
dễ bị tổn thương và đầy bất mãn, sự phản kháng của người da trắng chống lại nhiệm
kỳ tổng thống của Barack Obama, và các doanh nghiệp đang hoan hỉ với kế hoạch
thu thuế mới vốn mang lại lợi ích cho giới nhà giàu.
Các cử tri có thể chống lại Đảng Cộng hòa trong cuộc bầu cử
giữa nhiệm kỳ, nhưng Đảng Dân chủ cũng chưa thể tìm ra được một nhà lãnh đạo
hay một thông điệp thống nhất cho mình.
Tại Đức, người chiến thắng sát sao trong cuộc bầu cử liên
bang hồi tháng 9 là liên minh trung hữu CDU/CSU vừa bắt đầu vào tháng này các
cuộc đàm phán với liên minh trung tả của các nhà dân chủ xã hội vốn là các đối
tác của họ trong chính phủ liên minh nhiệm kỳ trước. Cả hai đảng vốn có lịch sử
hàng thập kỷ đấu tranh chính trị và nắm quyền nổi bật đã làm việc này một cách
đầy miễn cưỡng khi cả hai bên đều lo sợ sự trỗi dậy của các chính đảng mới, những
người đang giành được sự ủng hộ của khoảng 40% số cử tri, trong một dấu hiệu của
sự cách li khỏi giới chính trị gia dòng chính.
Tại nước Anh Chính phủ của Đảng bảo thủ đang tìm cách thoát
ra khỏi Liên minh châu Âu, trong khi vẫn chưa thể xoa dịu được những mâu thuẫn
mạnh mẽ trong nội bộ. Tại Pháp, các đảng dòng chính đã bị gạt ra lề trong Quốc
hội bởi một làm sóng những nhân vật chính trị mới thuộc phong trào Nền Cộng hóa
Tiến bước vừa mới ra đời. Đây là một nhóm hậu thuẫn đứng sau vị tổng thống đầy
quyền lực Emmanuel Macron.
Đảng bảo thủ cầm quyền của Tây Ban Nha vẫn đang bị bế tắc do
sự ủng hộ của các cử tri ở Catalonia dành cho các chính đảng theo xu hướng ly
khai. Tại Trung Âu, Ba Lan và Hungary đang được cai trị bởi các đảng chuyên chế
nhưng được lòng dân.
Tất cả những điều này diễn ra trong khi ở Trung Quốc, Nga,
Ai Cập và Thổ Nhĩ Kỳ, các nhà lãnh đạo chuyên chế không chịu trách nhiệm giải
trình trước công chúng nhưng vẫn đang có được sự ủng hộ của người dân.
Các giá trị tự do đã và đang vẫn là một phần của toàn cầu
hóa, và thực tế vẫn đang được thúc đẩy mạnh mẽ trên phạm vi toàn cầu. Các giá
trị này bao gồm quyền tự do ngôn luận, bình đẳng giới, sự chấm dứt nạn phân biệt
chủng tộc, và xu hướng chấp nhận rộng rãi hơn các xu hướng tính dục khác nhau.
Các giá trị này được phát triển bởi các chính đảng chủ yếu thuộc về phe tự do
hoặc phe tả trên chính trường nhưng cũng khá nhanh chóng được chấp nhận bởi các
chính đảng thuộc phe trung hữu.
Do các đảng trung dung thường đồng thuận về các chính sách
kinh tế và ủng hộ thị trường, sự khác biệt giữa các chính đảng này đã giảm xuống,
thậm chí biến mất, khiến các đảng này ngày càng kém tích cực chính trị và dần
trở thành các công cụ phát triển chính sách của các chuyên gia.
Thay vào đó sự tích cực chính trị đã được chuyển sang cho
các tổ chức phi chính phủ, còn chức năng lập pháp của quốc hội dịch chuyển sang
các thể chế toàn cầu, trong khi mức lương và điều kiện làm việc của công nhân
ngày càng trở nên tồi tệ do sự cạnh tranh từ hàng triệu công nhân được trả
lương thấp tại các nước đang phát triển.
Đối với những người thu nhập thấp tại các nước phát triển,
tác động của toàn cầu hóa được nhìn nhận là sự áp bức và chính phủ lại bị coi
là bất lực, không thể giúp giải quyết vấn đề này. Hầu hết các đảng chính trị
dòng chính được thành lập để thúc đẩy hoặc chống đối các vấn đề không còn liên
quan tới thế giới ngày nay. Các đảng này đang cố thích nghi nhưng sự thích nghi
càng ngày càng khó khăn và trong đa phần các trường hợp, số thành viên các đảng
này ngày càng giảm.
Nhiều khả năng là các đảng chính trị mới vốn hiện tại mới chỉ
lấp đầy các “thị trường ngách” trong nền chính trị sẽ mở rộng và thay thế vị
trí của các đảng lâu đời. Cũng có thể như sử gia Jill Lepore đã đề cập, “đảng một
người” hay các công dân được trao quyền bởi truyền thông xã hội sẽ áp đảo trong
một phiên bản dân chủ Athens được số hóa một cách phức tạp ngoài sức tưởng tượng.
Cho dù là cách nào đi nữa thì các chính đảng từng một thời
là trung tâm của quyền lực, chính sách và hi vọng sẽ khó có thể tiếp tục duy
trì được vai trò của mình.
---
John Lloyd là người đồng sáng lập Viện Reuters về Nghiên cứu
Báo chí tại Đại học Oxford.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét