Jonathan Freedland: Year One:
Trump’s Foreign Affairs
Chỉ vài tiếng đồng hồ sau khi ông
Donald Trump được bầu làm tổng thống Hoa Kỳ, tôi có cuộc trò chuyện với một cố
vấn của tập đoàn cai trị một quốc gia vùng Vịnh. Ông ta bảo tôi, các ông chủ của
ông rất ngạc nhiên nhưng vui mừng với kết quả bầu cử ở Mỹ. Ông Trump là kiểu
người mà họ tín nhiệm. Vẻ “thanh lịch của nhà độc tài” của nhiều cung điện của
ông Trump – tất cả đều dát vàng lấp lánh – và các chức vụ chính quyền được ban
phát cho con cái của nhà lãnh đạo, kể cả cho con dâu con rể: đây đúng là cách
làm ăn mà các nhà độc tài xứ Arab rất ưa thích.
Nhưng còn có những thứ khác để
chào mừng chứ không đơn giản là sự quen thuộc về phong cách. Các nhà lãnh đạo
vùng Vịnh và nhiều người khác đã thích thú với triển vọng ông Trump làm tổng thống
bởi vì, như họ lập luận, cái “khoảng cách đạo đức” giữa họ và Hoa Kỳ sẽ được thu
hẹp lại.
Nguồn tin của tôi giải thích rằng,
trong nhiều thập kỷ, Washington luôn rao giảng cho họ (và mọi người khác nữa) với
cung cách bề trên về những quy tắc của nền dân chủ, tính minh bạch và tham
nhũng. Mỗi hội nghị ngoại giao đều phải bắt đầu bằng những lời dọa dẫm về nhân
quyền, quyền bình đẳng của phụ nữ, hoặc tự do ngôn luận. Họ không chờ đợi những
thứ như vậy từ ông Trump, vì xuyên suốt cuộc vận động tranh cử, ông ta đã thể
hiện sự ngạo mạn bất chấp những quy tắc đó, hoặc bằng cách tấn công báo chí tự
do, hoặc công khai bày tỏ ước muốn bỏ tù đối thủ chính trị chính của mình hoặc
xóa nhòa ranh giới ngăn cách vai trò công của người lãnh đạo với lợi ích kinh
doanh của cá nhân ông ta.
Cũng sẽ qua đi cái động lực quen
thuộc, đôi khi phiền toái, mà qua đó Hoa Kỳ - dù cũng có nhiều khiếm khuyết – tự
đề cao mình như một tấm gương để noi theo; đặc biệt là ở những khu vực của thế
giới còn xa lạ với nền dân chủ. Từ nay trở đi, Hoa Kỳ và những nhà cai trị các
quốc gia vùng Vịnh sẽ ngồi cạnh nhau, nếu không như những kẻ bằng vai phải lứa
thì ít ra cũng như là những tay chơi ngang ngửa trong một trò chơi giao dịch giống
nhau: những người có đầu óc thực tế và người của thế giới, tiến hành những vụ mặc
cả mang lại lợi ích cho đất nước và cũng đồng thời làm giàu có cho bản thân và
gia đình họ. Barack Obama và vầng hào quang của ông ta sẽ rơi vào quên lãng, được
thay thế bằng những cái bắt tay với một chàng con rể và nghệ thuật thương lượng.
Trong một năm trôi qua từ ngày ấy,
niềm lạc quan của các nhà cai trị chuyên chế các quốc gia giàu dầu mỏ ở vùng Vịnh
trông có vẻ vững chắc. Thật vậy, nước Mỹ dưới quyền ông Trump đã bỏ trống nền tảng
đạo đức, cả trực tiếp và gián tiếp. Hoa Kỳ đã từ bỏ việc thuyết giảng của thời
quá khứ mà chỉ thích nhún vai bàng quan, thậm chí vỗ tay cổ võ, trước hành vi của
các nhà độc tài ở nước ngoài. Hãy xem những tin ngắn tweet mà ông Trump gửi ông
Tập Cận Bình hồi tháng Mười, chào mừng người tương nhiệm Trung Quốc của ông
nhân dịp ông này củng cố thêm nữa sự nắm giữ quyền lực tối cao trong một nhà nước
độc đảng. Hoặc hãy xem sự thán phục tương tự mà ông biểu lộ trong tháng này đối
với cuộc thanh trừng mà thái tử xứ Saudi cùng các tay sai của ông ta tiến hành:
“họ biết chính xác họ đang làm gì”, ông Trump viết như vậy. Bài diễn văn mà tổng
thống Mỹ trình bày ở Warsaw hồi tháng Bảy cũng nói lên điều tương tự, ít nhất
là với những gì nó không đề cập tới. Ông Trump đã không tiếc lời ngợi ca chính
phủ cánh hữu theo chủ nghĩa dân tộc của Ba Lan mà không hề nhắc tới sự trấn áp
mà chính phủ này áp đặt lên cả báo chí lẫn hệ thống tòa án.
Nhưng ông Trump không chỉ leo xuống
khỏi vị thế bề trên về đạo đức của Hoa Kỳ, ông còn lao xuống mương để nhập bọn
với những người mà Hoa Kỳ có thời tự thấy mình có nghĩa vụ phải lên án.
Hãy xem vụ bế tắc với Bắc Hàn.
Các cây bút châm biếm khắp thế giới đã chế giễu sự giống nhau giữa ông Trump và
đối thủ của ông ở Bình Nhưỡng. Họ vẽ những bức tranh về cả hai người, đánh đồng
cả hai như là “một nhà độc tài điên khùng, dễ tự ái, hùng hổ để sẵn ngón tay
trên nút bấm hạt nhân – và Kim Jong-un”. Lời đùa cợt ấy chỉ ra một sự thật u ám
rằng nhiều người đã bắt đầu thấy ông Trump như là người không kém phần đồng
bóng so với ông Kim, là mối đe dọa cho hòa bình thế giới không kém nhà độc tài
đang thống trị một đất nước toàn trị và nô dịch. Một cuộc khảo sát toàn cầu do
trung tâm nghiên cứu Pew thực hiện ở 37 quốc gia hồi tháng Sáu cho thấy, chỉ
trong vòng sáu tháng, điểm xếp hạng về thiện ý đối với Hoa Kỳ đã giảm 15 điểm
phần trăm, từ 64% xuống 49%. (Chỉ ở Nga và Israel ông Trump giành được sự ủng hộ
lớn hơn so với ông Obama). Uy tín toàn cầu của Hoa Kỳ từng giảm xuống mức tương
tự vào thời gian cuối nhiệm kỳ của tổng thống George W. Bush, sau hai cuộc xâm
lược Iraq và sụp đổ tài chính.
Trong một năm, tại các hội thảo về
chính sách ngoại giao ở nước ngoài, chỉ cần nhắc tới tên ông Trump là cũng đủ để
gây ra những cái trợn mắt ngạc nhiên hoặc những tràng cười nham hiểm. Trong giới
chuyên gia, có một niềm hy vọng mơ hồ rằng chúng ta đang trải qua một quãng thời
gian chuyển tiếp, kinh hoàng nhưng chỉ tạm thời, và chẳng bao lâu nữa tình trạng
bình thường sẽ được tái lập. Một dấu hiệu nhỏ của chuyện này là sự chào đón nồng
nhiệt dành cho bà Hillary Clinton trong chuyến hành trình quốc tế giới thiệu
sách của bà mới đây. Nhiều người không phải là người Mỹ đã ca ngợi bà, họ cảm
thấy vui được nhớ lại những gì mà sự lãnh đạo bình thường của Hoa Kỳ từng thể
hiện và làm thế nào một ngày nào đó nó có thể lại vang lên lần nữa.
Vì bên dưới nỗi tức giận hàng
ngày và sự căm ghét mà ông Trump gây ra – và dân Mỹ không phải là những người
duy nhất mỗi sáng thức dậy đều kiểm tra các dòng tin trên mạng xã hội để xem
ông tổng thống của mình vừa phạm thêm một sai lầm nào mới – là một nỗi lo sợ
sâu sắc: sợ ông Trump đang phá hủy cái hệ thống quốc tế đã giữ cho phần lớn thế
giới này phát triển hòa bình và thịnh vượng kể từ năm 1945.
Hãy xem cuộc tấn công của ông
Trump vào cơ cấu toàn cầu thời hậu chiến. Các nước thành viên NATO đã choáng
váng với sự miễn cưỡng lặp đi lặp lại của ông Trump trong việc tái khẳng định
cam kết của Hoa Kỳ đối với Điều 5, điều khoản một nước vì tất cả và tất cả vì một
nước, ràng buộc tất cả các đồng minh vào lời hứa bảo vệ lẫn nhau. Trong diễn
văn của ông Trump tại Brussels hồi tháng Năm, văn bản chính thức có bao gồm một
lời cam kết như vậy, nhưng khi phát biểu ông ta đã không nói lời nào về điều
đó.
Trump cũng đã làm gióng lên những
hồi chuông báo động tương tự với cung cách hiếu chiến và ngớ ngẩn khi ông ta đảm
nhận những công cụ tế nhị về lãnh đạo đất nước có vũ khí hạt nhân. Việc ông ta
từ chối tái chuẩn thuận hiệp định hạt nhân với Iran chẳng hạn đã khiến cho nhiều
người nghi ngờ rằng biện pháp ngoại giao với Bắc Hàn sẽ không thể nào vận hành
được: tại sao Bình Nhưỡng phải ký vào một thỏa thuận giải trừ vũ khí hạt nhân
khi biết rằng một tổng thống Mỹ tương lai có thể xé bỏ nó, như ông Trump rõ
ràng đã xé bỏ thỏa thuận ký với Tehran?
Những vụ đoạn tuyệt chính thức mà
ông Trump đã thực hiện với hệ thống quốc tế, bao gồm cả việc rút ra khỏi hiệp định
Paris về biến đổi khí hậu, đã gây ra quá nhiều nỗi khó chịu. Nhưng những người
bên ngoài nước Mỹ còn lo sợ những vụ phá hoại tinh vi hơn mà ông Trump đang gây
ra cho cơ cấu toàn cầu. Việc ông từ chối lên án, hoặc thậm chí thừa nhận, sự
can thiệp của Nga vào cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2016 chắc chắn đã tiếp thêm
sức mạnh cho Moscow trong việc tái diễn thủ đoạn đó ở bất kỳ đâu, bất cứ lúc
nào họ có thể, trong khắp thế giới dân chủ. Giờ đây, không cuộc bầu cử nào còn
có thể an toàn.
Và việc ông Trump khuyến khích chủ
nghĩa da trắng thượng đẳng – ông cho rằng trong số người mặc trang phục đảng
Klan và giương cao lá cờ chữ thập ngoặc (swastika – biểu tượng của Đức quốc xã)
ở thành phố Charlottesville có cả “một số người rất tốt” – cũng có tác động
trên toàn cầu. Nó đã tiếp thêm hưng phấn cho các đảng phân biệt chủng tộc ở khắp
nơi, quyết tâm của họ thêm mạnh mẽ nhờ niềm tin rằng kẻ được cho là nhà lãnh đạo
của thế giới tự do đang đứng về phía họ. Cho dù đó là những người ủng hộ bà
Marine Le Pen ở Pháp hoặc đảng Sự thay thế cho nước Đức (AfD) hoặc những người
theo chủ nghĩa dân tộc vị chủng đều nhìn thấy ông Trump là người cầm cờ cho lý
tưởng của họ, một người bạn tri âm tri kỷ mà thành công của người ấy ở một đất
nước đa dạng như Hoa Kỳ bảo cho họ rằng thời của họ đã đến. Một vài kẻ đã nói tới
một phong trào “Quốc tế phi tự do” (Illiberal International) mới, một số người
khác đề cập tới một “Quốc tế các nhà dân tộc chủ nghĩa) (Nationalist
International). Cả hai đường, ông Trump đều là người đứng mũi chịu sào!
Cho tới một năm trước đây, Hoa Kỳ
vẫn còn là người dẫn dắt theo một kiểu rất đặc biệt. Vị tổng thống da đen đầu
tiên của Mỹ có vẻ như sẽ mở đường cho nữ tổng thống đầu tiên. Một lần nữa, Hoa
Kỳ lại đưa ra một mẫu mực cho thế giới, cung cấp một cái nhìn thoáng qua về nền
dân chủ của thế kỷ 21 trông sẽ như thế nào. Thay vì vậy, ông Trump đưa ra một
cái nhìn thoáng qua về một tương lai ảm đạm hơn, tương lai của những lời dối
trá, chia rẽ sắc tộc, độc tài chuyên chế và ám ảnh chiến tranh luôn treo lơ lửng.
Sẽ công bằng khi nói rằng, phần lớn những người sống bên ngoài nước Mỹ đang đếm
từng ngày, giống như tù nhân vạch từng dấu lên tường xà lim, chờ lúc ông Trump
ra đi để cho thế giới lại cảm thấy ổn định hơn, an toàn hơn.
Bài này là một phần của loạt bài
nhìn lại một năm từ ngày Donald Trump đắc cử tổng thống.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét