Xung đột có bạo lực của công nhân, giọt nước tràn ly

Kính Hòa - RFA

           Hàng ngàn công nhân bao vây trụ sở công ty Samsung Bắc Ninh hôm 28/02/2017.

Ngày 28 tháng hai, công nhân ở nhà máy Samsung tại Bắc Ninh có xung đột với các nhân viên quản lý người Hàn quốc.

Ngày 22 tháng hai, công nhân tại Đồng Nai ném đá làm hư hại xe của lực lượng cảnh sát, khi chiếc xe này cán nát một chiếc xe gắn máy của công nhân.

 Như vậy ngoài các cuộc đình công đòi tăng lương và phúc lợi, cũng đã xảy ra những xung đột vì nhiều lý do khác liên quan tới công nhân, và mang tính chất bạo lực.

Giọt nước tràn ly

Ông Nguyễn Vũ Bình, người từng làm việc biên tập cho Tạp chí Cộng sản của đảng cộng sản Việt Nam, và ông Nguyễn Thiện Nhân, thường theo dõi các hoạt động của công nhân tại khu vực Bình Dương Đồng Nai, đều có cùng suy nghĩ rằng những hành động của công nhân qua những sự việc vừa qua thể hiện một sự dồn nén lâu dài những điều mà họ thấy khó chịu. Ông Nhân nói tiếp:

“Những chuyện xung đột xảy ra thường xuyên, nhưng ở những mức độ khác nhau, từ chuyện nhỏ, dồn nén ra chuyện lớn. Rồi cuối cùng nó thành chuyện giọt nước tràn ly, bùng nổ mâu thuẫn thành ra bạo động.”

Trong một lần trao đổi với chúng tôi trước đây về chuyện những xô xát bạo lực giữa dân chúng và lực lượng công quyền, nhà văn Phạm Đình Trọng có nói rằng dân chúng sử dụng bạo lực để đối lại với những biện pháp trấn áp bạo lực của nhà cầm quyền.

Nói về nguyên nhân của vụ công nhân ném đá làm hư hỏng xe cảnh sát tại Đồng Nai, ông Nhân nhận xét:

“Cái đó là do lỗi của chính quyền, bởi vì chính quyền độc quyền truyền thông, nói không đúng sự thật, bóp méo sự thật, bao giờ cũng bênh vực cho bộ máy cầm quyền, nhất là công an. Khi một sự việc xảy ra, họ không thể nhờ đến pháp luật, hay cơ quan chính quyền, cho nên họ đoàn kết lại để giải quyết. Tất nhiên có những giải quyết không đúng pháp luật, bởi vì sự bức xúc lên tột độ, cho nên mới xảy ra bạo động”

Bên cạnh sự xung đột với các lực lượng công quyền, những xô xát bạo lực cũng thường xảy ra giữa công nhân Việt Nam và các đốc công, bảo vệ người nước ngoài, như trường hợp xảy ra ở nhà máy của công ty Samsung vào ngày 28 tháng 2. Ông Nguyễn Thiện Nhân nói tiếp:

“Người Việt Nam có tinh thần dân tộc rất là cao, do đó họ tự ái khi mà người của các quốc gia giàu có hơn mang tiền qua đầu tư và đè đầu cưỡi cổ người dân Việt Nam. Cái tinh thần dân tộc, sự tự ái nổi lên, đẩy mâu thuẫn lên cao hơn.”

Điều kiện sống khó được cải thiện

Kể từ khi Việt Nam mở cửa chấp nhận kinh tế thị trường, nhiều nhà máy được xây lên, rất đông nông dân đến làm việc trong các nhà máy đó, dần dần hình thành một lực lượng thợ thuyền trong các khu công nghiệp, và đô thị. Nói về đời sống người công nhân, ông Nguyễn Vũ Bình cho biết:

“Công nhân và nông dân là hai lực lượng thu nhập thấp nhất của xã hội hiện nay. Công nhân thì cao hơn nông dân một ít, nhưng mà lại bị o ép về mặt thời gian. Và môi trường làm việc rất là căng thẳng.”

Trong một môi trường làm việc căng thẳng, thu nhập thấp trong điều kiện vật giá gia tăng, nhưng lại đông đúc và phần nào có tổ chức, sống gần nhau, trong các nhà máy, sự phản ứng của công nhân đối với những khó chịu bực bội của họ ngày càng tăng. Liệu những điều kiện đó có thể trở thành một lực lượng đe dọa sự ổn định của xã hội hay không, Ông Nguyễn Vũ Bình nói tiếp về cách của cơ quan công quyền đối xử với những phản ứng của công nhân:

“Thực ra chưa phải đến bây giờ, mà trước đây người ta đã thấy đó là sự đe dọa. Mà cái cách ứng xử của người ta là luôn luôn tìm thủ đoạn để trấn áp, hoặc tìm cách xoa dịu, chứ người ta không tìm cách ứng xử hợp lý để giải quyết nhu cầu đòi hỏi hoặc cái quyền của người công nhân. Họ không xử lý theo hướng đó.”

Theo Tiến sĩ Lê Đăng Doanh, một chuyên gia kinh tế sống ở Hà Nội, thì để tăng lương cho công nhân Việt Nam không phải là chuyện dễ dàng, vì nó cần phải kèm theo sự tăng năng suất lao động nữa, và đó là điều mà các nhà quản lý Việt Nam cần lưu ý.

Về điều kiện sống của công nhân Việt Nam, Tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho biết là hiện nay các chủ nước ngoài thuê lao động Việt Nam đang có khuynh hướng chỉ dùng người lao động cho đến 40 tuổi, và thay bằng những người trẻ tuổi hơn. Bên cạnh đó, nhiều chủ đầu tư nhỏ cũng hay giật tiền lương của công nhân, thậm chí trốn đi mất tích, để lại nhiều công nhân làm việc không công. Ông nói tiếp:

“Bởi vì vậy sự thiệt thòi cho người lao động rất là lớn. Có sự thiệt thòi như vậy, người lao động phải tìm hình thức để phản đối. Những hình thức như đình công, cho đến những hình thức khác có sự bột phát và có biểu hiện bạo lực. Đó là những điều cần phải tránh.”

Giai cấp công nhân bị bỏ quên

Theo ông Nguyễn Thiện Nhân, việc hình thành các tổ chức công đoàn độc lập của chính người công nhân là một việc rất cần phải làm để các bên có thể dễ dàng đi đến giải quyết các bất đồng hơn. Tiến sĩ Lê Đăng Doanh cho rằng các giới chức công đoàn ở địa phương phải làm việc nhiều hơn để hiểu rõ người công nhân hơn. Về những thủ lĩnh công nhân trong các nhà máy, ông nói tiếp:

“Các doanh nghiệp có đầu tư nước ngoài cũng có tổ chức công đoàn, tuy vậy, các nhà đầu tư nước ngoài kiểm soát chặt chẽ sự hoạt động của tổ chức công đoàn này, và nếu như đại diện công đoàn mà có thái độ đấu tranh đối với họ, thì thường họ sa thải người đó. Cho nên chúng ta cần phải tổ chức tốt hơn hoạt động công đoàn, và người thủ lĩnh công đoàn có lẽ phải không phụ thuộc vào tiền lương của chủ doanh nghiệp, thì lúc bấy giờ hoạt động công đoàn mới có hiệu quả hơn.”

Đối với ông Nguyễn Thiện Nhân, chuyện xung đột giữa công nhân dù là với cơ quan công quyền, hay với giới quản lý nước ngoài thì đều có nguyên nhân là thể chế chính trị của Việt Nam cả, và điều đó cần thay đổi.

Xin nhắc lại là thể chế chính trị của Việt Nam hiện nay do đảng cộng sản lãnh đạo, một đảng tự cho mình là người đại diện cho giai cấp công nhân. Nhưng có lẽ vấn đề công nhân tại Việt Nam lại là một vấn đề rất nhạy cảm, như lý do mà một nhà nghiên cứu xã hội học tại Việt Nam đưa ra khi từ chối bình luận với chúng tôi về những xung đột liên quan tới công nhân vừa qua.