Lần thứ 3 thăm Myanmar

Hiệu Minh

 

Yongyi, chùa vàng và bước chân hội nhập. Ảnh: HM

Năm 2012 đến lần đầu, tờ khai hải quan và nhập cảnh dài vài trang A4 như sơ yếu lý lịch, ông bà, cha mẹ, vợ con, đợi nửa tiếng chưa xong. Thủ tướng Dũng lúc đó sang thăm và có bài phát biểu về dân chủ và nhân quyền được dư luận quốc tế hoan nghênh, thậm chí còn được mời làm tham gia hòa giải giữa độc tài và dân chủ.

Chỉ hai năm sau (2014) tờ khai nhỏ bằng ¼ như nhiều nước khác và năm nay 2017 cũng vậy. Tôi đi dự hội thảo khu vực vào Yangon, nhập cảnh vài phút một người. Nếu không thấy đàn ông quấn váy thì ngỡ mình đang ở London.

Năm 2012 sân bay bé tý, 2014 sân bay đã cải tạo. Bây giờ đi từ T2 Nội Bài sang Yangon không thấy sự chênh lệch. Thậm chí các quầy nhập cảnh của Yangon trông chắc chắn, hiện đại, quầy hàng bán miễn thuế, hàng ăn Thái và King Burger chả khác gì các sân bay đẹp nhất thế giới.

Đến một quốc gia chỉ cần nhìn vào sân bay, nhà hàng, biên phòng, hải quan, có thể đoán nội dung bên trong.

Quả thật, vào phố thấy xe hơi đời mới nhiều hơn, xe bus đẹp hơn, ít thấy xe túc túc và loại xe tải nhỏ cải tạo thành xe khách, người đu bám xung quanh. Khu nghèo chắc còn kha khá nhưng Yangon êm đềm và tĩnh lặng hơn Hà Nội ồn ào và bát nháo.

Khách sạn Taw Win Garden trên đại lộ Pyay có nhiều tòa đại sứ dành mấy tầng làm shopping mall mà bên trong bán hàng phương tây như Nike, Adidas, thuốc, quần áo từ mang mác New York.

Trên phố thấy ít dần các cô gái bôi má mà lúc đầu tưởng họ bị hắc lào nhưng đó là kem màu thanaka trắng ngà. Nam giới cũng thế, cũng bôi mặt bằng mỹ phẩm làm bằng vỏ cây nghiền.

Có lịch sử 2000 năm, thanaka được nghiền từ thân cây táo được cho là một chất diệt trùng, trị mụn và chữa lành các vết thương. Các cô Miến ít khi bị mụn trên mặt là do dùng thanaka.

 

Kem thanaka. Ảnh: HM

Cả hai giới đều có mảnh vải dài quấn quanh bụng gọi là longyi, thắt nút ở trước nếu là đàn ông, bên cạnh là đàn bà, không hiểu LGBT thì thắt kiểu gì.

Theo người bản địa, váy quấn longyi và kem thanaka phù hợp với dân Myanmar, nơi có nhiệt độ nóng ẩm cao, nhiệt độ trung bình khoảng 25-30oC. Yangon đang mùa mưa nên lúc nào cũng mờ mịt. Đàn ông quấn longyi nên đi đái phải … ngồi như các bà quần diềm bâu bên ta ngày xưa 😊

Yangon không cho phép dùng xe máy nên chỉ kẹt…xe hơi. Người công vụ (bưu điện, đưa hàng gì đó) mới dùng xe máy, thỉnh thoảng có xe đạp và xe đạp điện. Dân chúng đi xe bus YBS (Yangon Bus).

Thành phố phẳng lỳ nhìn từ trên cao. Nếu có tòa nhà cao tầng nào là do phương Tây và hàng xóm sang … phát triển. Building mấy chục tầng của BIDV ngay cạnh hồ Inya có villa của bà Aung San Suu Kyi nổi tiếng, chủ tịch đảng National League for Democracy (NLD – Mặt trận Dân tộc vì Dân chủ).

Thứ 7 là ngày cuối trước khi về Việt Nam, mấy anh em rủ nhau đến cổng nhà bà San Suu Kyi để cố chụp bức ảnh làm kỷ niệm. Thấy cổng kín mít, có lính canh, bên cạnh có chữ LPD to tướng mầu đỏ.

Định làm vài pô ảnh nhưng trời bỗng đổ mưa, xem chừng dân chủ kiểu San Suu Kyi không thích hợp với người Việt cho dù đầu thập niên này, thủ tướng Dũng đương nhiệm lúc đó từng sang rao giảng cho mấy vị tướng độc tài thế nào là nhân quyền và công bằng xã hội.

Đi bộ trên phố dù cũ kỹ nhưng khá sạch, không có rác vứt bừa bãi, cây xanh khắp nơi, chỗ nào cũng như rừng. Một thành phố êm đềm như đất nước theo đạo Phật này nhưng ẩn chứa bất công thì có hàng triệu phật tử sẵn sàng đổ ra đường.

Hồ nước Inya cao hơn mặt phố mà vẫn đầy nước, chim sâm cầm lặn ngụp, vài ngư phủ câu chơi, có đôi tình nhân che ô tâm sự vì qui định cấm hôn ven hồ. Ven hồ để cỏ tự nhiên nên chim muông có thể làm tổ, môi sinh cho cá và các sinh vật, giữ cân bằng sinh thái, nước sạch và trong.

Sợ nhất mấy ông lãnh đạo Hà Nội sang quân sư quạt mo Yangon là kè hồ, lát bê tông đáy hồ, thì coi như Inya bẩn và xấu gần bằng Hồ Tây. Chưa kể xây cao ốc xung quanh để biến cái hồ thành ao. Đi nhiều nơi trên thế giới mới biết Hà Nội sở hữu những hồ thiên nhiên vàng nhưng không biết giữ nên lấp tới 2/3 rồi.

Myanmar đã chuyển đổi nhẹ nhàng sang thể chế dân chủ nghị viện, bầu cử tự do và có báo tư nhân, đảng phái đối lập. Những vị tướng độc tài thuở nào vẫn còn vai trò trong chính trường nhưng với thời gian họ sẽ bị đào thải, không bị lôi ra tòa là may lắm rồi.

Thế hệ trẻ nói tiếng Anh giỏi, có học thức và mong muốn vươn lên. Hội thảo có vài bạn nam quấn songyj, ăn trầu, tiếng Anh như gió, bàn chuyện think tank và toàn cầu.

Đi trên phố đã thấy các cô gái mặt váy ngắn, hở ngực, người quấn longyi và bôi kem thanaka ít dần đi, thay vào đó là kem từ phương tây hay Hàn Quốc, quần bò và âu phục.

Thay vì ăn trầu họ sẽ dùng kẹo cao su, dân chủ phương Tây không chỉ có thể chế mà sức mạnh mềm là văn hóa như phim ảnh, quần áo, lối sống, sẽ nuốt dần Myanmar.

Trong hội thảo có bài tập nhóm, đội Việt Nam phải báo cáo trước đội Myanmar làm phản biện, mình đùa vui với đội bạn “Hi, Myanmar and Vietnam are friends – Miến và Việt là bạn đấy nhé”, làm hội trường cười ầm.

Trong bóng đá Việt Nam từng coi Myanmar ở chiếu dưới. Sau vài năm phát triển, bây giờ hòa được họ đã là may lắm rồi.  Như tôi từng viết, Myanmar sắp bỏ lại Việt Nam phía sau cho dù mình tưởng làm thầy người ta.

Buồn cười là năm 2012 xe Yangon có đủ kiểu, tay lái thuận, tay lái nghịch, lưu thông song song. Như các nước thuộc Anh, xe tay lái nghịch thì làn đi cũng phải nghịch, để ghế ngồi của tài xế phía giữa đường.

Nhưng giờ Myanmar chỉ còn xe tay lái trái chạy lề phải nên ghế của tài xế bên cạnh vỉa hè, chỉ có xe bus dùng tay lái thuận.

Xe hơi đi lề phải nhưng lãnh đạo lề trái là đặc sản của thể chế Myanmar, một quốc gia tĩnh lặng chùa Vàng, nền văn hóa đạo Phật ăn sâu vào từng người dân, chứa đựng sức mạnh tiềm tàng, đang vươn lên và hội nhập.