4086 - Tại sao Việt Nam đang từ bỏ Facebook

Phương Thảo dịch (VNTB) 

Các nhà hoạt động, bất đồng chính kiến và nhà văn đang chuyển sang các nền tảng truyền thông xã hội khác khi Facebook dường như ngầm đồng ý với các yêu cầu kiểm duyệt của chính phủ.

Khi đăng nhập vào Minds, một nền tảng truyền thông xã hội nguồn mở, khó có thể bỏ qua một lượng lớn các bài viết được viết bằng tiếng Việt. Theo các tin tức gần đây, trong số hơn một triệu người dùng trên nền tảng này, có khoảng 10% là người Việt Nam. Hơn nữa, khoảng 100.000 người dùng Việt Nam đã đăng ký trong khoảng thời gian chỉ một tuần.

Con số này tăng lên khi người dùng internet ở quốc gia độc tài tìm kiếm các nền tảng truyền thông trực tuyến mới sau khi Đảng Cộng sản cầm quyền thông qua luật an ninh mạng mới, yêu cầu các công ty công nghệ lớn như Google và Facebook mở các văn phòng và lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt nam. 

Thông điệp được người dùng Facebook Việt Nam gửi tới người sáng lập mạng xã hội khổng lồ Mark Zuckerberg. Ảnh: Twitter

Họ cũng sẽ được dự kiến ​sẽ kiểm duyệt mọi nội dung vi phạm trong vòng 24 giờ sau khi được Bộ yêu cầu. Điều đó có nghĩa là "hiện tại không còn nơi nào an toàn nào để người dân tự do biểu lộ", ông Clare Algar, Giám đốc điều hành toàn cầu của Tổ chức Ân xá Quốc tế, tuyên bố.

Bảo vệ Internet theo luật mới vốn có hiệu lực vào tháng 1 năm 2019, có nghĩa là hạn chế các nội dung mà chính quyền coi là "tuyên truyền chống phá nhà nước", một thuật ngữ bắt hết đã đưa rất nhiều nhà hoạt động, bất đồng chính kiến và nhà văn vô tù trong nhiều năm vì chỉ trích Đảng và các chính sách của Đảng.

Một số công ty công nghệ lớn - bao gồm Facebook và Google, các trang web phổ biến nhất ở Việt nam - đã cố gắng vận động hành lang Hà Nội trước một số vấn đề trong năm ngoái, nhưng vì luật an ninh mạng hiện đã được thông qua, vẫn chưa rõ liệu họ có tuân thủ hay không.

Có những tin đồn chưa được xác nhận rằng Facebook đã thiết lập hàng trăm máy chủ ở Việt Nam. Hàng bao năm qua, các nhà báo độc lập bị đàn áp của Việt Nam gọi các blogger là “Facebookers” vì đó là nền tảng an toàn ưa thích để phổ biến tin tức.

Nhà hoạt động Lã Việt Dũng chia sẻ hình ảnh lá thư được gửi đến Mark Zuckerberg. Ảnh: AFP

Đầu tháng này, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Trương Minh Tuấn đã khoe rằng trong 6 tháng đầu năm nay Facebook đã xóa khoảng 1.000 bài đăng bị coi là vi phạm luật pháp và hủy kích hoạt 137 tài khoản “vu khống” Đảng.

Các nhà hoạt động đã xác nhận với Asia Times rằng một số bài đăng trên Facebook của họ đã bị xóa mà không có bất kỳ lời giải thích nào từ người khổng lồ truyền thông xã hội Hoa Kỳ. (Ông Tuấn đã bị cách chức tuần này vì những lý do không liên quan.)

Đáp lại, hơn 10.000 người dùng Facebook Việt Nam đã kêu gọi giám đốc điều hành Mark Zuckerberg trong một đơn thỉnh nguyện trực tuyến trong tháng này để công khai tiết lộ thông tin về mối quan hệ công việc của Facebook với Hà Nội. Nếu không nhận được phúc đáp vào tháng Chín họ sẽ xem xét việc tẩy chay Facebook hoàn toàn.

Họ hiện có các đồng minh trong một nhóm lưỡng đảng gồm gần hai chục nhà lập pháp Hoa Kỳ, dẫn đầu là Christopher Smith, một đảng Cộng hòa và Dân chủ Alan Lowenthal và Zoe Lofgren, tất cả đều là đồng chủ tịch nhóm chuyên Việt nam của Nghị viện.

Một bức thư ngỏ được các nhà lập pháp ký yêu cầu Facebook và Google, chủ sở hữu YouTube, "không lưu trữ dữ liệu người dùng tại Việt Nam" và công bố số lượng yêu cầu xoá bài của Hà nội. Họ cũng nói rằng Nghị viện sẽ hỗ trợ ngoại giao cho các công ty công nghệ nếu họ làm như vậy.

"Các công ty như Google và Facebook có sức hấp dẫn lớn ở Việt Nam, họ có cả cơ hội và nghĩa vụ đạo đức để thúc đẩy tự do ngôn luận và các quyền con người khác ở Việt Nam và đẩy lùi sự hạn chế của các quyền tự do theo luật an ninh mạng mới" Nghị sĩ Smith tuyên bố.

Vẫn chưa rõ liệu Facebook đã bàn giao các chi tiết cá nhân của người dùng cho chính phủ Việt Nam do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Nhưng lá thư của nhà lập pháp Mỹ đề cập đến các báo cáo rằng Facebook và Google đã xóa các tài khoản người dùng ở California và Đức theo yêu cầu của chính phủ Việt Nam.

Một mặt, các nhà hoạt động Việt Nam đã đúng nghĩ rằng họ nên chia sẻ thông tin trên các nền tảng như Minds, mã hóa tin nhắn cá nhân và không yêu cầu người dùng cung cấp dữ liệu cá nhân (không giống Facebook).

Năm ngoái những mối quan tâm về riêng tư này đã thúc đẩy một số nhà hoạt động Việt Nam chuyển từ Facebook sang các ứng dụng nhắn tin được mã hóa như Signal khi nói chuyện với các nhà báo hoặc liên lạc với nhau.

Một số người đã cố gắng giảm thiểu rủi ro bằng việc chia việc ra. Các nền tảng an toàn hơn như Signal hoặc Minds được sử dụng khi nói đến các thông tin nguy hiểm hơn, trong khi Facebook vẫn được sử dụng để chia sẻ bài đăng trên blog và tin tức.

Tuy nhiên, nhiều nhà hoạt động nổi tiếng trên truyền thông xã hội thách thức. Nguyễn Chí Tuyến hay “Anh Chí”, một người bảo vệ nhân quyền nổi tiếng, nói rằng ông vẫn sử dụng Facebook cũng như Minds, kênh của anh đã thu hút 15.000 người đăng ký và vượt qua 1.000.000 lượt xem chỉ sau ba tuần.

Bộ trưởng Bộ Thông tin - Truyền thông Trương Minh Tuấn tự hào rằng Facebook đã tuân thủ các yêu cầu của Bộ. Ảnh: Facebook

"Chúng tôi chẳng sợ cái gọi là luật an ninh mạng", ông nói thêm rằng ông tự tin rằng các nhà hoạt động sẽ không mất đi độc giả ngay cả khi họ chuyển sang các nền tảng truyền thông xã hội khác.

"Lý do chính chúng tôi chọn Minds và các nền tảng khác là chúng tôi đã ngán ngẩm Facebook vì gần đây đã gỡ bỏ nhiều trạng thái và bài viết trên tài khoản của chúng tôi mà không có lý do hoặc lý do mơ hồ", ông nói.

"Và chúng tôi muốn gửi một thông điệp đến Facebook rằng chúng tôi, những người sử dụng, có quyền lựa chọn và là những người để làm cho các phương tiện truyền thông xã hội trở nên có giá trị."

Giữa sự sợ hãi và thách thức cho thấy truyền thông xã hội ở Việt Nam đang trở thành một không gian công cộng lộn xộn. Các nhóm ủng hộ nhân quyền và tự do dân chủ chỉ là một trong nhiều phong trào phản đối tích cực trên Facebook. Một số người lượng người theo dõi lớn chủ yếu là những người trong cộng đồng, công khai kêu gọi từ việc tái lập nước Việt Nam Cộng hòa, miền Nam chống cộng đã rơi vào tay miến Bắc vào năm 1975.

Những người khác là "dân cờ đỏ", đang hình thành các nhóm có tổ chức hơn, đòi hỏi sự kiểm duyệt chặt chẽ hơn từ phía chính phủ và Đảng quay trở lại các giá trị xã hội chủ nghĩa lịch sử mà họ cho là đã trở nên mềm yếu trong những năm gần đây.

Đảng có những người phát ngôn riêng trên mạng xã hội lànhững người được nhà nước trả tiền và hỗ trợ, thường được gọi là "dư luận viên ". Trong khi đó, một đơn vị tác chiến không gian mạng hùng mạnh với 10.000 quân, được gọi là Lực lượng 47, được giao nhiệm vụ tuyên truyền ủng hộ Đảng và đánh dấu nội dung cho các nhà chức trách để điều tra.

Người ta nghĩ rằng các nhóm này chịu trách nhiệm về việc một số tài khoản người dùng Facebook bị vô hiệu hóa.

Tin nhắn được mã hóa trên ứng dụng Signal. Ảnh: Youtube

Đảng dường như có kế hoạch hai bước để thống trị lĩnh vực trực tuyến: nội dung kiểm duyệt của các nhà phê bình và đồng thời cố gắng quảng bá thông điệp của mình trên mạng xã hội. Có một số dấu hiệu cho thấy guồng máy quan hệ công chúng của Đảng đang ngày càng hiệu quả hơn trong việc định hình quan điểm trực tuyến.

Một trong những trường hợp về điểm này là các cuộc biểu tình trên toàn quốc nổ ra vào đầu tháng 6 chống dự định đưa ra các đặc khu kinh tế mới của chính phủ mà nhiều người cho là sẽ bán đất Việt Nam cho kẻ thù truyền kiếp Trung Quốc. Nhiều người cũng phản đối luật an ninh mạng mới.

Guồng máy quan hệ công chúng của Đảng, từ các phương tiện truyền thông nhà nước cho tới những người dùng Facebook đã nói rằng chính phủ thực sự ủng hộ một số cuộc biểu tình nhưng những cảnh bạo lực được chứng kiến ở nhiều tỉnh thành là do các thế lực "chống phá nhà nước" lợi dụng lòng tin của người Việt ” theo như tin tức nhà nước đưa ra.

Họ đưa ra bằng chứng là các sự kiện ở Bình Thuận, một tỉnh ven biển phía đông nam, nơi các người biểu tình tấn công Ủy ban Nhân dân bằng bom xăng. Nhiều người đồng cảm với các cuộc biểu tình đã thực sự bị thông điệp của Đảng thuyết phục, các nhà phân tích nói.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã công khai nói rằng các điều khoản của luật đặc khu sẽ được sửa đổi; trong khi tại thời điểm diễn ra cuộc biểu tình, Quốc hội đã biểu quyết hoãn luật đặc khu cho đến cuối năm nay. Trong khi một số người nhận thấy các cuộc biểu tình đã buộc Đảng phải dừng kế hoạch của mình, thì guồng máy quan hệ công chúng của Đảng tuyên bố trên Facebook và các phương tiện truyền thông khác rằng đó là bằng chứng về thực thi dân chủ Việt Nam.