Khô hạn tại Đồng bằng Sông Cửu Long. Vùng đất này không còn
là vùng có thể sông dễ dàng nữa. Ảnh chụp tại Long Phú, Sóc Trăng,
8/2016.
Trong hai ngày 26 và 27 tháng
Chín, 2017, tại thành phố Cần Thơ đã diễn ra Hội nghị phát triển bền vững cho Đồng
bằng Sông Cửu Long, ứng phó với biến đổi khí hậu.
Hội nghị này được báo chí Việt
Nam mệnh danh là một Hội nghị Diên Hồng cho vùng đồng bằng này với sự góp mặt của
rất nhiều nhà khoa học, chuyên gia kinh tế, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cùng các
quan cao cấp của các bộ, ngành liên quan.
Trong ngày sau cùng của Hội nghị
phát triển bền vững Đồng bằng Sông Cửu Long, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tuyên bố
rằng sẽ huy động số tiền trị giá một tỉ đô la Mỹ để giúp vùng đất này phát triển
bền vững trong vài năm tới. Ngoài ra các quan chức của hai bộ Nông nghiệp &
Phát triển nông thôn, và Bộ Tài nguyên & Môi trường cũng đưa ra những biện
pháp cụ thể như là cấm phá 63 ngàn hectare rừng ngập mặn dù dưới bất cứ lý do
gì, phát triển việc trồng trọt và chăn nuôi trên vùng nước lợ, nghiên cứu việc
điều chỉnh hạn điền,… trong đó đáng chú ý là sẽ để cho người dân và doanh nghiệp
đóng vai trò trung tâm, nhà nước làm chuyện định hướng.
Tiến sĩ Lê Anh Tuấn, Giám đốc
Trung tâm nghiên cứu biến đổi khí hậu tại Đồng bằng Sông Cửu Long rất hoan
nghênh điều này:
Bây giờ thì cho phép người nông dân có được
quyết định của họ.
-Tiến sĩ Lê Anh Tuấn.
“Một cái đột phá là từ trước đến
giờ, các tỉnh các huyện, hay giao các chỉ tiêu xuống các ban ngành ví dụ như là
năm nay phải sản xuất được bao nhiêu lúa, giống như một quota phải đạt được.
Bây giờ thì cho phép người nông dân có được quyết định của họ.”
Ngoài ra Tiến sĩ Tuấn còn cho rằng
những điểm tích cực của Hội nghị là làm mọi người thấy được những nguy hại đang
đe dọa vùng đất này như là ô nhiễm, thiếu nguồn nước, việc qui hoạch đang làm
là theo hướng từng ngành, chồng chéo lên nhau và xung đột với nhau. Tiến sĩ Lê
Anh Tuấn cũng cho rằng quyết định tăng mức đầu tư cho vùng Đồng bằng Cửu Long
lên 20% tổng sản lượng quốc dân cũng rất đáng hoan nghênh, vì từ trước đến nay
vùng đất này được nhà nước đầu tư ít hơn những vùng đất khác.
Một chuyên gia về sông Cửu Long
là Tiến sĩ Dương Văn Ni cho rằng điều tích cực nhất của Hội nghị này là:
“Ở cấp cao nhất của Việt Nam là
Thủ tướng cũng thấy rằng bây giờ vùng Đồng bằng Sông Cửu Long không phải là một
vùng đất gọi là làm chơi ăn thiệt như người ta hay nói nữa. Mà bây giờ là một đồng
bằng có thể bị tổn thương rất trầm trọng.”
Ngoài ra, theo ông còn có những
điểm tích cực nữa là chính quyền Việt Nam đã thấy rằng không thể thắng được môi
trường theo ý chí của mình, và đe dọa đối với Đồng bằng Sông Cửu Long không phải
chỉ đến từ mối đe dọa toàn cầu do biến đổi khí hậu, mà cũng đến từ những hoạt động
đang diễn ra trên vùng đất này như là nạn ô nhiễm, sản xuất bất hơp lý.
Cả hai nhà khoa học đều đồng ý rằng
lời hứa sửa đổi nghị định 210, qui định số lượng đất đai mà mỗi hộ nông dân được
quyền sử dụng, là rất quan trọng. Theo Tiến sĩ Tuấn hiện nay, theo nghị định
này mỗi hộ nông dân chỉ được phép canh tác trên diện tích là nửa hectare, điều
này gây trở ngại rất lớn cho việc sản xuất của nông dân Đồng bằng Sông Cửu Long.
Việc mở rộng hạn điền sẽ cho phép người nông dân giỏi tập trung được nhiều đất
đai, sản xuất hàng hóa có hiệu quả hơn.
Những điều chưa nói hết
Bên cạnh những tín hiệu tích cực
đó Tiến sĩ Dương Văn Ni cho rằng Hội nghị này không nói đầy đủ về việc phát triển
kinh tế biển ở Đồng bằng Sông Cửu Long, mà theo ông có tầm quan trọng bằng hoặc
hơn ngành nông nghiệp.
Nhưng quan trọng nhất, theo ông,
người ta chưa nêu lên được sự tổn thương về văn hóa mà Đồng bằng Sông Cửu Long
gánh chịu từ vài mươi năm nay:
“Theo tôi cái tổn thương về văn
hóa là cái tổn thương khó phục hồi lại nỗi. Mà cái tổn thương đó đang xảy ra,
ví dụ như kinh nghiệm phải sống với mùa nước nổi như thế nào, thì người dân sống
ở vùng đó người ta rất là rành. Sau bao nhiêu năm mình đắp đê, không cho nước
ngập, một bộ phận dân cư từ nơi khác đến sống ở đó không biết những kinh nghiệm
sống với nước ngập như vậy.”
Vùng Đồng bằng Sông Cửu Long vốn
có hai mùa tự nhiên là mùa khô và mùa nước nổi. Trong mùa nước nổi, một phần lớn
diện tích đất không thể canh tác được, mà người dân sống bằng cách đánh bắt cá
tôm. Theo các nhà khoa học thì mặc dù không thể canh tác trong thời gian đó,
nhưng mùa nước nổi rất quan trọng cho vùng Đồng bằng vì mang lại phù sa, cho đất
nghỉ không bị cạn kiệt chất màu mỡ.
Từ sau năm 1975, với chủ trương sản
xuất nhiều lúa gạo, nhiều vùng đất của Đồng bằng Sông Cửu Long đã bị đắp đê
ngăn nước để trồng thêm một mùa lúa thứ ba trong năm, điều này dẫn đến việc đất
đai bị cằn cỗi, và những xáo trộn về văn hóa như Tiến sĩ Dương Văn Ni nêu ra.
Kết quả của chủ trương trồng thêm
nhiều lúa gạo bằng cách đắp đê, theo Tiến sĩ Lê Anh Tuấn đã làm cho Việt Nam trở
thành quốc gia sản xuất lúa gạo hàng đầu thế giới, nhưng nông dân Đồng bằng
Sông Cửu Long, những người tạo ra những lô hàng lúa gạo xuất khẩu ấy vẫn nghèo.
Mình không khai thác có hiệu quả vùng đất
mà ông bà đã để lại để đủ sống, người ta phải tha phương cầu thực.
-Tiến sĩ Dương Văn Ni.
Ông Dương Văn Ni tiếp lời:
“Mình không khai thác có hiệu quả
vùng đất mà ông bà đã để lại để đủ sống, người ta phải tha phương cầu thực, có
nhiều làng xã đồng bằng Sông Cửu Long bây giờ chỉ còn có người già và trẻ em,
thanh niên trai tráng đã đi nơi khác để tìm việc làm hết. Việc cha mẹ sống xa
con như vậy tạo nên điều không tốt, cho một thế hệ tiếp theo.”
Người dân trong độ tuổi lao động
của vùng Đồng bằng Cửu Long đã tìm đến các trung tâm công nghiệp lớn ở Sài Gòn,
miền Đông Nam Bộ để làm việc vì việc trồng trọt không đủ sống, tuy nhiên đồng
lương công nhân lại không cho phép họ mang theo gia đình để có thể ổn định trên
vùng đất mới, từ đó xảy ra tình trạng mà Tiến sĩ Dương Văn Ni gọi là gia đình
ly tán, mặc dù Việt Nam đã không còn chiến tranh từ hơn 40 năm nay.
Khi được hỏi rằng điều gì còn
chưa được nêu ra đầy đủ trong Hội nghị phát triển bền vững Đồng bằng Sông Cửu
Long, Tiến sĩ Lê Anh Tuấn nói:
“Mong chính phủ nhìn nhận bài học
sai lầm trong quá khứ, phải rút ra được cái đó, tới giờ vẫn chưa thấy rằng sai
lầm đó là ở chổ nào và như thế nào.”
Theo ông còn những điều cần phải
làm rõ như là vạch ra kế hoạch cung cấp năng lượng cho vùng đất này. Hiện nay kế
hoạch cung cấp năng lượng được dự trù là 14 nhà máy nhiệt điện chạy bằng than,
mà theo Tiến sĩ Tuấn sự ô nhiễm rất nguy hiểm của nó đã trở thành một điều hiển
nhiên, nhưng Hội nghi bàn về phát triển bền vững lại chưa đưa ra được giải pháp
nào thay thế. Điều thứ hai ông Tuấn đề cập là số tiền 1 tỉ đô la Mỹ mà chính phủ
hứa hỗ trợ Đồng bằng Cửu Long trong những năm tới sẽ được phân bổ như thể nào,
sử dụng như thế nào để không tiêu tốn một cách phung phí mà thực sự giúp vùng đất
này phát triển, làm cho đời sống người dân sung túc hơn.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét