Los Angeles : Đất lành cho nhà điện ảnh tiên phong Mỹ

RFI

 

Nữ minh tinh màn bạc đầu tiên của Hollywood Mary Pickford ( khoảng năm 1016)Nguồn ảnh: Wikipédia

Mọi người nay đều công nhận kinh đô điện ảnh thế giới nằm tại Los Angeles, thủ phủ bang California, bên bờ tây nước Mỹ. Đó là Hollywood, nơi có những phim trường bao la với bối cảnh tự nhiên, các khu công viên giải trí và giải Oscar… giờ đã trở thành ngành công nghiệp giải trí đồ sộ, giàu có nhất thế giới. Điều gì đã làm cho Hollywood trở thành một thế lực kinh tế, văn hóa như ngày nay? Câu trả lời có vẻ như là một nghịch lý : Chiến tranh ! Nhưng đó là một thực tế.

Ngược dòng lịch sử cách đây  hơn 1 thế kỷ,  khi châu Âu, nơi phát tích nghệ thuật thứ bảy, đang chìm trong khói lửa của cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất và khi  Mỹ chính thức nhảy vào cuộc chiến năm 1917. Các nhà làm phim Hollywood đã  bị cuốn vào cuộc chiến này như thế nào ?  Mời quý vị theo dõi phóng sự tài liệu của Florent Gaillard. Phần một của phóng sự : Los Angeles : Đất lành cho những người đi tiên phong của điện ảnh Mỹ.

Từ kho chứa rơm

Tất cả bắt đầu tại một kho chứa rơm năm 1913, khi Cécil B DeMille thực hiện cuốn phim dài đầu tiên được quay toàn bộ tại Hollywood. Đó là phim trường đầu tiên của điện ảnh Mỹ, giờ là bảo tàng Hollywood Studio Museum. Đó cũng là điểm khởi đầu của một câu chuyện dài nhiều tập vì khi đó chiến tranh sắp sửa xảy ra ở châu Âu, chính cuộc đại chiến đó đã giúp cho điện ảnh Mỹ bùng nổ.

Năm 1914, cuộc đại chiến đã huy động tất cả phương tiện sản xuất của châu Âu : Đàn ông, đàn bà, nhà máy, phương tiện giao thông và cả các phương tiện truyền thông. Báo chí, nhiếp ảnh và điện ảnh nhảy vào cuộc. Cùng thời điểm đó, tại Hoa Kỳ xuất hiện một trào lưu mới. Các nhà điện ảnh, tới khi đó vẫn chủ yếu tập trung ở bờ đông nước Mỹ, chuyển sang California để hưởng ánh mặt trời gần như quanh năm bên bờ tây.

Steven J Ross nhà nghiên cứu lịch sử điện ảnh Hollywood :

" Khi chiến tranh nổ ra tại châu Âu. Điện ảnh châu Âu vốn trước đó vẫn cung cấp một nửa lượng phim chiếu ở Mỹ, buộc phải ngừng mọi hoạt động. Thế là các nhà điện ảnh Mỹ, bản chất là những doanh nhân, thấy ở đó một cơ hội vô cùng lớn và họ nói với nhau rằng châu Âu ít nhiều đã ngừng trệ sản xuất, vì thế họ có thể không chỉ chiếm lĩnh thị trường Mỹ, mà còn có thể xuất sang châu Âu nhiều phim hơn.  Điều duy nhất cản trở chúng tôi đó là sản xuất, vì phải tăng số lượng phim quay lên gấp đôi. Cách duy nhất để làm được điều đó là tìm đến chỗ mà ta có thể quay gấp đôi số lượng phim. Chính vì thế họ đã đến đóng đô ở California. »

Đầu thế kỷ trước, Los Angeles là một thành phố đang trên đà phát triển mạnh. Ngoài cảng chiến lược bên bờ tây nước Mỹ, người ta thấy ở đây những giếng dầu nằm kế bên những khu vườn cam xum xuê. Thành phố cũng thu hút ngành công nghiệp hàng không. Các xưởng máy lớn ngành hàng không đóng trên một khu vực rộng lớn xung quanh thành phố.

William Deverell Giáo sư lịch sử, Đại học Nam California:

" Los Angeles năm 1900 đã thu hút các doanh nhân lớn, đó là những nhà công nghiệp, các nhà xây dựng đường sắt và các chủ trang trại lớn. Nhiều người trong số họ đã mường tượng một tương lai huy hoàng cho Los Angeles. Họ ở ngay những thời điểm đầu tiên của cuộc chinh phục miền tây trong lịch sử Mỹ. Họ đã tới Thái Bình Dương và tham gia xây dựng nên một đô thị tuyệt đẹp nơi đây.

Những nhà điện ảnh đầu tiên đến đây chắc chắn đã cảm thấy họ sẽ có thể biến khung cảnh nơi đây thành bối cảnh cho phim và họ có thể làm những gì họ muốn. Đó là các bối cảnh giống các bang miền nam thuở hồng hoang, hay thời cảnh nông thôn nước Mỹ thời xưa. Họ có những khung cảnh để họ có thể diễn.”

Những minh tinh đầu tiên của điện ảnh Mỹ

Minh tinh thời đó là Mary Pickford. Là người gốc Canada, bà lên sàn diễn từ 5 tuổi. Để phụ giúp gia đình kiếm sống, bà đã chấp nhận chuyển từ sân khấu sang điện ảnh, trước tiên là chỉ định đóng phim trong một mùa hè, rồi hết mùa này sang mùa khác, bà vẫn gắn bó với phim trường. Năm 1914, bà là nữ diễn viên Mỹ đầu tiên xuất hiện tên trên áp phích lớn.

Bà Cari Beauchamp, nhà văn Mỹ :

“ Những nhân vật mà Mary Pickford vào vai thường đương đầu với kẻ ác, đấu tranh vì những kẻ yếu. Tất cả những nhân vật đó đều có các phẩm chất đạo đức. Các nhân vật đó đem lại cho khán giả phụ nữ vào thời đó có hội được thấy những nhân vật vùng lên vì những điều họ tin tưởng. Họ chiến đấu và họ  có thể chiến thắng. Thường thì những nhân vật này gây xúc động trái tim các chàng trai, nhưng người ta có quyền bày tỏ”

Có một chàng thanh niên người Anh cũng đến khởi nghiệp ở Los Angeles. Đó là Charlie Chaplin, anh gia nhập ê-kíp của Mark Sennett, một nhà sản xuất phim hài ngắn, thường chỉ dài 10 đến 20 phút và được quay tiếp nối nhiều tập. Năm 1914, ông sáng tạo ra nhân vật Charlot, một kẻ ngoài lề xã hội mang dáng dấp của một chàng hề. Tác phẩm đã thành công ngay lập tức. Ban đầu là ở Mỹ, rồi sau đó lan ra khắp thế giới.

Dù Charlot đã đảo lộn mọi trật tự cũ, phim của ông không đả động đến chính trị. Buổi đầu cuộc xung đột ở châu Âu, phim Mỹ rất giữ ý trong việc chọn phe phái. Không có chuyện để mất khán giả, gồm cả những người nhập cư, thường là đến từ những nước có chiến tranh.

Năm 1915, ra đời siêu phẩm đầu tiên Made in Hollywood. David Wark Griffith làm bộ phim “Một quốc gia ra đời - Born of the Nation”. Bộ phim kéo dài 3 giờ kể lại cuộc chiến tranh chia cắt nước Mỹ dưới cái nhìn của các bang miền nam, với những người da đen, không đủ tư cách là công dân, những binh sĩ thất trận nhục nhã và một hội 3 K  (Klu Klux Klan) được ngợi ca là những người hùng bảo vệ dân da trắng bị đe dọa.

Marc Wanamaker, chuyên gia về lịch sử điện ảnh Mỹ:

“ Griffith cố gắng giải thích rằng trong và sau thời kỳ chiến tranh phân ly, người da trắng phải chịu đau khổ ở miền nam Hoa Kỳ. Bởi vậy họ cần có người che chở. Vì thế mà bộ phim đã gây rất nhiều tranh cãi, thậm chí đến tận bây giờ.

Khía cạnh chính trị là một chuyện, nhưng còn có cả  kỹ thuật kỳ tài của nhà đạo diễn David W Griffith. Những cảnh cận, kỹ xảo, cảnh động của đám đông, trận chiến Grettysburg được quay tại thung lũng San Fernando. Tất cả những cái đó làm cho phim trở thành một bản anh hùng ca rất đáng xem”.

Bộ phim được chiếu trong Nhà Trắng, tổng thống Wilson, một người gốc miền nam, đã rất ấn tượng với bộ phim. Năm 1916, Wilson tiến hành chiến dịch vận động tái tranh cử. Ông hứa sẽ đứng ngoài các cuộc xung đột và ủng hộ phát triển kinh tế. Cũng trong năm đó Thomas Ince thực hiện một bộ phim với ngân sách lớn, lên án sức tàn phá của chiến tranh, mang tên Civilization. Ông Steven Ross kể lại:

“ Vào thời đó Civilization được coi là một bộ phim hòa bình. Woodrow Wilson đã sử dụng phim trong chiến dịch tranh cử 1916 với lời hứa giữ nước Mỹ đứng ngoài các cuộc xung đột. Chiến tranh là của châu Âu, chứ không phải của nước Mỹ. Wilson hứa với cử tri, nếu các vị bầu tôi các vị có thể tin chắc là chúng ta không lao vào cuộc chiến tranh.”

Tuy nhiên, chiến tranh bắt đầu gây cảm hứng với các nhà đạo diễn. Trong bộ phim đầu tay của mình, đạo diễn Cecil B. DeMille giới thiệu một sĩ quan người Anh được cử đi một mình tiêu diệt các đồn lũy của kẻ thù. Trong giấc chiêm bao, Jane d’Arc hiện lên và trao cho anh lòng can đảm để hoàn thành nhiệm vụ cảm tử.

Trước đó vài tháng, đã xảy ra một sự kiện làm đảo lộn dư luận Mỹ. Con tàu thủy Lusitania chuyên chở đến Anh những thường dân và các khí tài chiến tranh đã bị tàu ngầm Đức phóng lôi đánh chìm. Hậu quả 1200 nạn nhân, trong đó có 128 người Mỹ, thiệt mạng.  Giáo sư sử học William Deverelle nhớ lại:

“Người Mỹ có cảm giác chiến tranh ở xa họ bên châu Âu cho đến tận khi chiếc tàu ngầm Đức làm thiệt mạng các công dân Mỹ. Quả thực Los Angeles đang ngày càng chú ý nhiều đến chiến tranh. Trong những năm 1915, 1916, nhiều người ở Los Angeles đã đòi phải can thiệp".

(Hết phần 1)