Vào ngày này năm 1976, sau 22 năm hoạt động, Tổ chức Hiệp ước Đông Nam Á (SEATO) đã kết thúc hoạt động quân sự cuối cùng và lặng lẽ ngưng hoạt động. SEATO là một trong các tường thành của chính sách Chiến tranh Lạnh của Mỹ ở châu Á, nhưng chiến tranh Việt Nam đã gây tổn hại đến tính gắn kết của tổ chức này và đặt câu hỏi về tính hiệu quả của nó.
SEATO được thành lập vào năm 1954 trong một cuộc họp ở Manila dưới sự chủ trì của Ngoại trưởng Mỹ John Foster Dulles. Tám quốc gia – Mỹ, Pháp, Anh, Australia, New Zealand, Philippine, Thái Lan và Pakistan – đã cùng nhau tham gia vào tổ chức quốc phòng khu vực để “ngăn chặn làn sóng chủ nghĩa cộng sản ở Châu Á.”
Vào thời điểm đó, “làn sóng” này đang mạnh mẽ và nguy hiểm nhất ở Đông Nam Á, đặc biệt là ở Việt Nam – cựu thuộc địa của Pháp. Tại đó, một cuộc cách mạng do nhà cộng sản Hồ Chí Minh lãnh đạo đã dẫn đến một thỏa thuận vào năm 1954, trong đó người Pháp sẽ rút quân, hai miền Việt Nam sẽ chia cắt tạm thời (lực lượng Hồ Chí Minh kiểm soát miền Bắc), và tổng tuyển cử toàn quốc hai năm sau đó để thống nhất quốc gia và chọn ra nhà lãnh đạo. Người Mỹ tin rằng Hồ Chí Minh chỉ đơn thuần là một “con tốt” của chủ nghĩa cộng sản quốc tế. Vì thế, họ đã phản ứng bằng cách thành lập SEATO và đưa Nam Việt Nam (vốn về mặt kỹ thuật không phải là một quốc gia độc lập) vào sự bảo vệ của mình.
Khi Mỹ chính thức tham gia hoàn toàn vào Chiến tranh Việt Nam năm 1965, họ kêu gọi sự trợ giúp từ các đồng minh SEATO. Chỉ có Australia, New Zealand, Philippine, và Thái Lan đáp lại bằng cách gửi vài ngàn binh sĩ và các loại viện trợ khác. Điều này chứng tỏ rõ ràng rằng động lực đằng sau SEATO là Mỹ. Bởi dù có luận điệu chống cộng, Anh và Pháp vẫn không muốn tham gia vào một cuộc chiến tranh khác ở châu Á, và Pakistan thì chỉ muốn nhận viện trợ quân sự khi là một thành viên của SEATO.
Khi chiến tranh Việt Nam ngày càng gây khó chịu và không hợp lòng dân, SEATO bắt đầu rạn nứt. Tính đến thời điểm xung đột ở Việt Nam chấm dứt vào năm 1975 – với sự sụp đổ của miền Nam trước miền Bắc cộng sản – chỉ còn lại năm quốc gia thành viên tham gia cuộc tập trận SEATO cuối cùng vào tháng 02/1976. Chỉ có 188 binh sĩ từ Mỹ, Philippines, Thái Lan và New Zealand xuất hiện tại Philippines để tiến hành một hoạt động mà về cơ bản là mang tính dân sự. Một số con đường, trường học và một con đập được xây dựng bởi những binh sĩ này ở vùng nông thôn Philippines. Sau cùng, trong khi bản “Auld Lang Syne” được phát lên, một lễ bế mạc đã đánh dấu sự chấm dứt tồn tại của SEATO.
***
Ngày 08/09/1954: SEATO được thành lập
Hình: Hội nghị Hội đồng Bộ trưởng SEATO tổ chức ở New Zealand năm 1968. Nguồn: teara.govt.nz
Nguồn: “SEATO established”, History.com, truy cập ngày 08/09/2015.
Biên dịch và Hiệu đính: Nguyễn Ngọc Tường Ngân
Được Tổng thống Dwight D. Eisenhower chỉ đạo phải dựng lên một liên minh để kiềm chế sự xâm lấn của chủ nghĩa cộng sản vào các lãnh thổ tự do thuộc Việt Nam, Lào, Campuchia và Đông Nam Á nói chung, Ngoại trưởng John Foster Dulles đã cho hình thành một thỏa thuận nhằm thiết lập nên liên minh quân sự có tên gọi Tổ chức Hiệp ước Đông Nam Á (SEATO).
Các bên tham gia ký hiệp ước, bao gồm Pháp, Anh, Úc, New Zealand, Philippines, Pakistan, Thái Lan, và Hoa Kỳ, cam kết sẽ “hành động để chống lại các mối nguy hiểm chung” trong trường hợp xảy ra xâm lược chống lại bất kỳ quốc gia tham gia hiệp ước nào. Một nghị định thư riêng biệt gắn với Hiệp ước coi Lào, Campuchia, và “các lãnh thổ tự do thuộc thẩm quyền của Quốc gia Việt Nam [Nam Việt Nam]” là các khu vực chịu sự điều chỉnh của Hiệp ước này.
Văn bản của Hiệp ước không đi xa tới mức cam kết bảo vệ lẫn nhau tuyệt đối hay tổ chức cơ cấu lực lượng theo kiểu liên minh Bắc Đại Tây Dương (NATO), mà thay vào đó chỉ quy định phải tổ chức tham vấn lẫn nhau trong trường hợp xảy ra xâm lược chống lại một bên ký kết hoặc một bên tham gia nghị định thư trước khi bất kỳ hành động phối kết hợp nào được tiến hành.
Việc thiếu một thỏa thuận bắt buộc phải có phản ứng quân sự kết hợp nhằm chống lại một cuộc xâm lược đã làm suy yếu đáng kể SEATO trong vai trò một liên minh quân sự. Tuy nhiên, nó đã được sử dụng làm cơ sở pháp lý cho sự can dự của Mỹ vào Nam Việt Nam. Cuối cùng, SEATO đã giải thể vào ngày 30 tháng 6 năm 1977.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét