Giải mã chiến thuật ba bước của ngoại giao Trung Quốc

BBC Tiếng Việt

Dân Trung Quốc 'bộc phát' phản đối siêu thị Lotte của Hàn Quốc vì vụ triển khai hệ thống THAAD- Getty Images 

Trung Quốc tiếp tục phản đối việc triển khai hệ thống phòng thủ hỏa tiễn tầm cao THAAD ở Hàn Quốc trong khi hàng không mẫu hạm USS Carl Vinson của Hoa Kỳ đang đến vùng Đông Bắc Á nhằm răn đe Bắc Hàn. Nhưng cách xử lý cuộc khủng hoảng mà tác giả Niall Ferguson (Sunday Times 16/04/2017) gọi là 'của chính Trung Quốc", cũng làm lộ ra những chiêu thức Bắc Kinh đã áp dụng trong ngoại giao khu vực.

Grant Newsham, trong bài 'The Real Reason China Is Desperate to Stop THAAD' (National Interest, 25/03/2017 ) nêu ra mô thức hành xử quen thuộc (familiar Chinese modus operandi) của Trung Quốc.

Đây là cách Trung Quốc làm gần đây nhất nhắm vào Hàn Quốc giống như đã làm với Nhật Bản, Đài Loan và Philippines trước đây.

Sự kiện nhỏ - thách thức lớn

Về cơ bản, theo tác giả, mục tiêu của Trung Quốc là làm lung lay các cam kết của Hoa Kỳ trợ giúp đồng minh có hiệp ước hoặc đối tác trong vùng thông qua các bước đi nhỏ, cụ thể, tưởng như không có liên quan gì đến nhau.

Ông Grant Newsham mô tả rằng trong vụ gây sức ép lên Seoul, Bắc Kinh đã:

1. Chọn cách đánh vào một hành động bị Trung Quốc coi là mang tính tấn công - vụ triển khai tên lửa THAAD - dù Hoa Kỳ nói nó chỉ nhằm ngăn chặn tên lửa Bắc Hàn.

2. Đe dọa liên tiếp và gây thiệt hại về kinh tế: cấm tập đoàn Lotte, xóa tour du lịch và chặn mua bán hàng Hàn Quốc trên mạng.

3. Chối bỏ thẳng thừng rằng sự việc có chỉ đạo mà nói phản ứng chính đáng chỉ đến từ người dân Trung Quốc 'bị xúc phạm'.

Trung Quốc cũng tìm cách nhắn nhủ Hàn Quốc rằng quan hệ với Hoa Kỳ không đáng cái giá phải trả về kinh tế và an ninh nếu làm xúc phạm Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, theo Grant Newsham.

Kể cả khi Seoul vẫn tiếp tục kế hoạch nhận hệ thống THAAD, liên minh quân sự với Hoa Kỳ ít ra cũng bị rung động và các bên có thể sẽ phản tự hạn chế trong quan hệ tương lai vì lo ngại về phản ứng của Trung Quốc.

Chính thức mà nói, Trung Quốc, qua lời Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị đã cảnh báo 'xung đột có thể xảy ra bất cứ lúc nào' trong khi căng thẳng về chủ đề Bắc Hàn gia tăng.

Chuối từ Philippines trở thành đối tượng vụ trả đũa vì bãi cạn Scarborough mà Trung Quốc tự nhiên đến chặn lối.Getty Images

Đây là cách 'kiểu gì Trung Quốc cũng thắng'.

Grant Newsham nhắc lại vụ việc tương tự với Philippines năm 2012 sau khi Tổng thống Aquino sát lại gần Hoa Kỳ.

1. Trung Quốc chọn một điểm tưởng như chẳng có gì quan trọng là bãi cạn Scarborough, nằm trong Vùng Kinh tế Đặc quyền của Philippines, đưa thuyền vào nhằm nắn gân Hoa Kỳ đi kèm với lời hứa (suông) rằng Trung Quốc sẽ rút ra nếu Hải quân Philippines cũng rút khỏi vùng này.

2. Gây sức ép về kinh tế như chặn nhập khẩu chuối từ Philippines và dọa sẽ còn làm nặng tay hơn.

3. Hoa Kỳ phản ứng èo uột trong vụ Trung Quốc ngăn lối vào Scarborough và có vụ Tòa án Trọng tài Thường trực bác bỏ hành vi của Trung Quốc. Điều này tạo ra nghi ngờ về khả năng Hoa Kỳ giữ cam kết theo hiệp ước phòng thủ với Philippines.

Cùng với nhiệm kỳ tổng thống của ông Rodrigo Duterte vốn đã không mặn mà với Mỹ, liên minh Hoa Kỳ- Philippines không tan rã nhưng bị lung lay.

Trung Quốc cũng làm như vậy với Đài Loan (dùng đe dọa trực diện, tiếp theo là trả đũa kinh tế...) và thậm chí với cả Nhật Bản.

 Thanh niên Trung Quốc trèo cây đốt cờ Nhật Bản 'vì Điếu Ngư'-Getty Images

Năm 2012, Trung Quốc chọn cớ Nhật Bản "quốc hữu hóa" quần đảo Senkaku mà Tokyo nắm để tung ra cuộc khẩu chiến, rồi liên tiếp cho tàu cá và tàu hải giám vào biển của Nhật, có tàu Hải quân Quân Giải phóng đứng trông coi.

Trung Quốc cũng cấm xuất khẩu đất hiếm sang Nhật với lý do là loại khoáng sản này chỉ còn đủ cho khách hàng Trung Quốc.

Các cuộc biểu tình "tự phát" bài Nhật và vì 'quần đảo Điếu Ngư' cũng đột nhiên bùng lên ở Trung Quốc, gồm cả các vụ đập phá cơ sở kinh doanh của Trung Quốc.

Thậm chí lái những xe do Nhật Bản sản xuất cũng trở nên rủi ro với một số người.

Tất cả chỉ nhằm tạo ra nghi ngờ ở Nhật về cam kết của Hoa Kỳ, và cũng tạo ra lo ngại ở Mỹ sợ bị lôi kéo vào một cuộc chiến nhân danh Nhật Bản "chỉ vì vài khối đá ngoài biển", tức quần đảo Senkaku.

Chỉ giỏi chiến thuật nhưng phản tác dụng?

Theo kết luận của Grant Newsham, các nỗ lực của Trung Quốc gây sức ép lên Nhật Bản lại tạo ra hậu quả không trông đợi.

Nhật Bản đã tăng quyết tâm thúc đẩy quốc phòng và công chúng Nhật cũng có thái độ cứng rắn hơn trước Trung Quốc.

Hai Tổng thống Hoa Kỳ nhấn mạnh lại cam kết phòng thủ với Nhật Bản, gồm cả việc bảo vệ lãnh thổ cho Nhật.

Tác giả này cho rằng Trung Quốc cũng từng dùng chiêu thức tương tự gần đây với Singapore, đồng minh quan trọng của Hoa Kỳ trong ASEAN và có thể nhắm vào cả liên minh Mỹ - Úc cũng như khai thác vấn đề nội bộ ở Malaysia và Thái Lan để làm yếu đi vị thế của Mỹ.

Nhưng lời kết luận là Trung Quốc có thể chỉ giỏi tính về chiến thuật hơn là chiến lược và chiến thuật của họ cũng không phải lúc nào cũng có hiệu quả.

Tác giả kêu gọi Hoa Kỳ trong nhiệm kỳ Donald Trump nên tránh không bị Trung Quốc lôi kéo vào các sự kiện cụ thể mà hãy nhìn toàn bộ bức tranh khu vực, tập trung đặt ưu tiên cho việc xây đắp các liên minh chính thức và không chính thức trong toàn vùng Ấn Độ Dương sang Thái Bình Dương.

Điểm mấu chốt, theo Grant Newsham là Hoa Kỳ cần hiểu rằng "THAAD ở Nam Hàn không phải chỉ là hỏa tiễn và Biển Nam Trung Hoa không phải chỉ là chuyện tranh chấp cá".