Tại hội thảo góp ý cho Luật Giáo Dục (sửa đổi) do Liên Hiệp
các hội khoa học và kĩ thuật Việt Nam tổ chức hồi giữa tháng 12, đã nổ ra nhiều
sự tranh cãi trái chiều giữa các tham dự viên. Sự tranh cãi này bắt nguồn từ một
phê phán cho rằng do thiếu một triết lý giáo dục dẫn dắt nên mọi kế hoạch cải
cách trong mấy chục năm qua đã hoàn toàn thất bại.
Sở dĩ câu chuyện triết lý giáo dục lại được đưa ra luận bàn
vì ngày càng xuất hiện nhiều bất cập trong ngành giáo dục. Từ vụ cô giáo mầm
non đánh trẻ em; vụ điều động 21 nữ giáo viên tiếp khách tại Hồng Lĩnh vì “nhiệm
vụ chính trị” cho đến chủ trương chi 12.000 tỷ đồng đào tạo 9.000 Tiến sĩ, đề
nghị cải tiến Tiếng Việt của Tiến sĩ Bùi Hiền, đã gây ra những phản cảm của xã
hội về ngành giáo dục, vốn đã bị đóng khung trong “tư duy quan lại”. Tức nền
giáo dục ngày càng biến thành cái “lò” đào tạo quan chức phục vụ nhu cầu của đảng
hơn là nhu cầu của sự phát triển đất nước.
Năm ngoái, khi đề cập về triết lý giáo dục Việt Nam, ông Vũ
Đức Đam, Phó Thủ tướng CSVN nói rằng nó dựa trên triết lý xây dựng đất nước dân
giàu nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Còn ông cựu Bộ trưởng Giáo dục Phạm
Vũ Luân trong bài phát biểu vào tháng 4, 2014 nói rằng nó dựa trên Nghị quyết
29 dài hơn 7.000 từ của Trung ương ĐCSVN, công bố hồi tháng 4, 2014.
Không ai đồng ý các định nghĩa nói trên của cả ông Đam lẫn
ông Luận, vì đó không phải là triết lý giáo dục mà chỉ là hình thức cổ động,
tuyên truyền, hay nói cách khác đó chỉ là mục tiêu giáo dục của Đảng Cộng Sản
Việt Nam. Hoàn toàn không mang tầm vóc của một tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt cho
sự vận hành của một hệ thống giáo dục.
Triết lý giáo dục là một tư tưởng, được cô đọng trong một
vài từ ngữ dễ hiểu, để qua đó ai cũng thấu hiểu và thực hiện. Nhờ đó, triết lý
giáo dục trở thành kim chỉ nam cho mọi hoạt động dạy và học, và rộng hơn là mọi
hoạt động liên quan phát triển con người.
Từ thực tiễn ta thấy, rõ ràng Việt Nam ngày nay thực sự
không có triết lý giáo dục. Trong khi đó, ở nhiều nước phát triển, triết lý
giáo dục của họ rất cụ thể, thâm nhập vào từng con người, từ đó họ đưa ra rất
nhiều phương pháp dạy học phong phú. Nhờ vậy mà giáo dục họ tiến rất xa.
Ví dụ như trong vòng 20 năm, nền giáo dục Phần Lan tạo ra một
cuộc đại nhảy vọt thúc đẩy kinh tế phát triển, trở thành một trong những hình mẫu
tham khảo của thế giới. Triết lý giáo dục Phần Lan là “lòng tin - bình đẳng - hợp
tác”. Họ nêu cao phương châm dạy để học chứ không đề cao thi cử. Hay triết lý
giáo dục “tự chủ – tự do” tạo ra sự đa dạng về nhân tài, phồn thịnh về thành quả
cho nền kinh tế – xã hội Mỹ. Còn ngành giáo dục Nhật Bản có vị thế đứng đầu thế
giới như hiện nay vốn được xây dựng trên triết lý “con người và đạo đức”, đề
cao tuyệt đối tính kỷ luật và tinh thần tự lập.
Lùi về lịch sử, “nhân bản, dân tộc, khai phóng” được xem là
triết lý giáo dục ở miền Nam trước 1975. Trong đó “nhân bản” là yếu tố quan trọng
nhất, giáo dục con người hoàn thiện từ trong suy nghĩ, cho đến lời nói và việc
làm . Nhờ triết lý đó đã xây dựng được những ngôi trường tiếng tăm như ngôi trường
Petrus Trương Vĩnh Ký. Đào tạo nên những thế hệ trí thức của miền Nam yêu nước,
có ý thức dân tộc, hiểu biết lịch sử Việt Nam, thế giới và những chuyên môn
trong khoa học. Nên khi ra thế giới họ không hề thua kém người Mỹ, người Pháp
hay những nước khác.
Rõ ràng là tư duy của người Việt không tệ, mấu chốt nằm ở
chính hệ thống giáo dục hiện thời không tốt, không có mục tiêu tường minh nên
đã dẫn tới hỗn loạn. Hậu quả là học kiến thức đó để làm gì, học sinh không hề
rõ.
Dạy để làm gì, giáo viên cũng không hề chắc chắn. Người ta
chỉ biết rằng, người dạy cứ dạy, người học cứ học. Nội dung chương trình được
kiểm soát chặt chẽ dưới dạng sách giáo khoa. Thầy hiếm khi dạy ngoài sách, trò
cũng chỉ phải học thuộc sách.
Phương pháp dạy là truyền đạt một chiều, nặng tính áp đặt, cả
thầy và trò chỉ được chấp nhận một cách diễn giải chính thống. Khác đi là phải
trả giá. Dù luôn kêu gào sáng tạo, nhưng thử sáng tạo trong cách học, cách thi,
cách diễn giải, sẽ phải nhận hậu quả ngay tức khắc. Đó chính là cách người ta
đào tạo con người công cụ nhằm phục vụ một hệ thống chính trị.
Nói một cách khác, nền giáo dục hiện thời không hướng đến việc
đào tạo con người tự do và độc lập, nhân bản, sáng tạo, mà chủ ý hình thành một
người ngoan ngoãn, tuân thủ. Hậu quả là xã hội Việt Nam đã và đang chứng kiến
hàng loạt vụ học sinh thanh toán nhau và tấn công cả giáo viên trong lớp học.
Cảnh tượng người trộm chó bị dân chúng giết chết hay hàng
trăm người cướp giật một xe chở hàng bị tai nạn, tệ hơn là cách hành xử thiếu
văn hóa nơi công cộng… Những hình ảnh xấu ấy đang băng hoại nhà trường và xã hội.
Bên cạnh đó, những con người được tạo ra từ hệ thống này vì
thế không được trang bị đủ kiến thức, kỹ năng để cạnh tranh trong môi trường quốc
tế. Đó là nguyên nhân trực tiếp làm cho nền kinh tế của Việt Nam kém cạnh
tranh, rơi vào tụt hậu, năng suất lao động thấp hơn so với các nước trong khu vực
đến hàng chục lần.
Nói tóm lại, trước thách thức phải đổi mới, đặc biệt khi
cách mạng công nghiệp 4.0 đang tới, với các cánh tay robot sẽ đảm nhiệm phần lớn
công việc, ô tô có thể tự lái, máy tính tự học vân vân… cho thấy là nếu không
có một triết lý giáo dục thích ứng với thời đại, đề cao sự sáng tạo tự do, loại
bỏ ngay tức khắc việc đào tạo những con người công cụ, chỉ biết rập khuôn trong
những điều lạc hậu đã được dạy, thì phần thua của những con người công cụ sẽ là
cầm chắc trong tay.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét