Tại sao chế độ quân chủ Nhật đang bị đe dọa?

Biên dịch: Lê Thị Hồng Loan | Biên tập: Lê Hồng Hiệp

 

Chế độ quân chủ cha truyền con nối lâu đời nhất thế giới đang suy yếu dần.

Chế độ quân chủ cha truyền con nối lâu đời nhất trên thế giới không thuộc về nước Anh. Với 1.200 năm, nó chỉ là một đứa trẻ so với gia đình hoàng tộc Nhật Bản. Các sử gia nói rằng Akihito, Nhật hoàng hiện tại (thứ ba từ trái sang trong hình), có tổ tiên là Hoàng đế Jimmu (hậu duệ của nữ thần mặt trời Amaterasu) 2.600 năm trước. Cha của ông, Nhật hoàng Hirohito trong thời chiến tranh gây nhiều tranh cãi, được coi là arahito-gami – một vị thần trong hình dạng con người. Mặc dù có nguồn gốc tổ tiên thần thánh, vị Nhật hoàng thứ 125 của Nhật Bản đang phải chịu đựng nhiều bệnh tật nặng nề của con người: ở tuổi 83, ông sống sót sau khi mắc ung thư tiền liệt tuyến và một cuộc phẫu thuật tim. Ông đã đề nghị được thoái vị dù vẫn có thể thực hiện được các nhiệm vụ của mình, bao gồm việc khai mạc quốc hội và thực hiện các nghi lễ và nghi thức với tư cách là người đứng đầu Shinto, tôn giáo bản xứ của Nhật Bản. Điều đó đã gây ra nhiều lo lắng cho các nhà truyền thống chủ nghĩa. Tại sao họ lại lo lắng?

Akihito trị vì trên một cây gia phả bị suy yếu, vốn bị “cắt tỉa” mạnh tay sau Thế chiến II bởi các nhà cải cách người Mỹ, những người muốn hạn chế số người tuyên bố có liên hệ với gia đình hoàng tộc. Họ loại bỏ 11 trong số 12 nhánh của gia đình hoàng tộc và giáng cấp 51 thành viên xuống địa vị thường dân, hạn chế thành viên hoàng tộc nằm trong số các hậu duệ nam trực hệ, hợp pháp của Nhật hoàng Taisho, cha của Hirohito. Những người thừa kế kề cận nhất của Akihito là hai người con trai trung niên có vợ đã quá tuổi sinh con, những người này có ba người con gái và một người con trai. Luật thừa kế ngai vàng chỉ dành cho con trai của Nhật đã nghiêm cấm các cháu gái của Nhật hoàng kế thừa ngôi vị. Điều này đổ toàn bộ gánh nặng của cả thể chế này lên đôi vai của người cháu trai duy nhất mới 10 tuổi của Nhật hoàng là Hoàng tử Hisahito. Tình thế tiến thoái lưỡng nan này đã có thể được giải quyết bằng cách cho phép việc mang thai hộ, hoặc cưới thê thiếp. Nhưng điều đó không còn là một lựa chọn nữa. Nếu không có cải cách, hoàng tử trẻ có thể là hoàng tử cuối cùng của một dòng tộc lâu đời.

Tháng trước, nội các của Thủ tướng Shinzo Abe đã chấp thuận một điều khoản áp dụng một lần, cho phép Akihito từ bỏ địa vị, nhưng lại lẩn tránh một giải pháp rõ ràng nhất để giải quyết vấn đề thiếu trẻ em trong hoàng cung: một nữ Nhật hoàng. Các chính trị gia theo tư tưởng tự do muốn làm sống dậy một cuộc tranh luận đã nổ ra cách đây nhiều năm khi thủ tướng lúc bấy giờ, Junichiro Koizumi, dường như sắp sửa sẵn sàng cho phép người kế vị là nữ giới. Cuộc tranh luận đã bị dập tắt sau khi Hisahito ra đời vào năm 2006. Chính phủ đang cố gắng để tránh can thiệp quá nhiều vào Luật Hoàng tộc, để tránh đưa ra những câu hỏi xa hơn. Các cử tri bảo thủ của ông Abe phản đối nữ giới kế vị vì sợ rằng nó sẽ làm giảm “sự thuần khiết” của dòng tộc hoàng gia, mặc dù họ đã miễn cưỡng cho phép một sự nhượng bộ để kêu gọi thảo luận thêm về khả năng thành lập các gia tộc nhánh do các thành viên nữ đã lập gia đình đứng đầu. Kể cả điều này vẫn khiến các lựa chọn còn vô cùng hạn chế.

Hầu hết những người trẻ tuổi đều thờ ơ với gia đình hoàng tộc, và các thành viên của gia đình này đã phải vật lộn tìm kiếm một vai trò trong một quốc gia không cho phép họ có cùng một vị trí trong các hoạt động từ thiện và quân sự như Hoàng gia Anh. Tuy nhiên, họ có thể sẽ vẫn tồn tại. Những người theo chủ nghĩa truyền thống tin rằng Nhật hoàng là một vị trí giống như linh hồn hay tinh hoa của Nhật Bản, và họ sẽ mạnh mẽ chiến đấu để bảo vệ điều này. Ông Abe đã đề nghị nối lại các nhánh của cây gia phả đã bị cắt bỏ trong thời gian chiếm đóng của Mỹ, như là một cách để bổ sung thêm lựa chọn cho vị trí Nhật hoàng trong tương lai. Nhưng có những nghi ngờ sâu sắc về việc cho phép các thành viên của gia đình hoàng tộc đã bị gạch tên sau chiến tranh nay quay trở lại: một báo cáo được viết trong thời Koizumi về cơ bản đã chỉ rõ điều đó. Cuối cùng, cuộc thảo luận có thể sẽ trở lại với vấn đề người kế vị nữ. Bảy trong số 14 phụ nữ trong hoàng tộc vẫn chưa lập gia đình. Công chúng thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với việc cho phép một người trở thành nữ Nhật hoàng. Tuy nhiên, trước khi điều đó thành hiện thực, vẫn còn nhiều các diễn biến phức tạp có thể xảy ra.


 Nguồn: “Why is the Japanese monarchy under threat”, The Economist, 02/06/2017