2/ Diễn giải thể
chế Dân chủ dưới góc độ cấu trúc tự hoàn thiện
a- Như phần trên
có đề cập, điều quan trọng đầu tiên của cấu trúc tự hoàn thiện là tìm ra được động
lực bên trong cấu trúc. Thể chế dân chủ có bộ khung cấu trúc là toàn thể xã hội
con người trong một quốc gia. Tìm động lực của xã hội chính là tìm hiểu nhu cầu
cơ bản, quan trọng nhất của con người sống trong xã hội. Tìm đúng nhu cầu nội tại,
cơ bản, quan trọng nhất của con người là bước quan trọng đi tới cơ chế quan trọng
nhất, là hạt nhân của cấu trúc tự hoàn thiện, của thế chế dân chủ. Đó là cơ chế
bảo đảm phát huy, phát triển động lực, nhu cầu cơ bản đó.
Từ trước tới nay,
đã có nhiều sách báo, tài liệu nói về nhu cầu quan trọng nhất của con người nói
chung, nhưng có khá nhiều sự lầm lẫn. Ví dụ, có người nhận định, nhu cầu quan
trọng nhất của con người là mong muốn được mọi người cho mình là quan trọng. Điều
này nghe qua thì có vẻ hợp lý, tuy nhiên nó không phải là tất cả. Có rất nhiều
người không đi tìm kiếm sự đánh giá của người khác về bản thân mình, họ đi tìm
sự đặc biệt, sự khác biệt của bản thân với mọi người. Cũng như vậy, việc nỗ lực
tạo ra nhiều tiền, để thỏa mãn nhiều nhu cầu khác nhau của con người là một nhu
cầu quan trọng mà nhiều người theo đuổi, tuy nhiên, vẫn có những người không
theo đuổi việc kiếm tiền trong xã hội. Vậy thì điều gì là chung nhất, bao hàm tất
cả các nhu cầu khác biệt (mà quan trọng đối với mỗi cá nhân) đối với con người
nói chung? Đó là nhu cầu tự thể hiện bản thân của con người. Anh này muốn tự thể
hiện bản thân bằng việc kiếm được nhiều tiền, chị kia muốn tự thể hiện bản thân
bằng việc có nhiều quyền lực. Người khác muốn tự thể hiện bản thân thông qua sự
khác biệt trọng hội họa...vv... Nhu cầu tự thể hiện bản thân là nhu cầu tối
quan trọng, chung nhất và không thể thiếu ở mỗi một con người. Như vậy, bất kỳ
một xã hội nào cũng hàm chứa một động lực nội tại cho sự phát triển và tự hoàn
thiện như nhau, bởi nhu cầu quan trọng nhất của con người là giống nhau ở tất cả
các chủng tộc, sắc tộc và các quốc gia.
b- Vậy điều gì có
thể giúp cho con người thỏa mãn, thực hiện được nhu cầu tối quan trọng đó? Đó
chính là sự Tự do! Tự do là yếu tố quan trọng nhất để con người nói chung và mỗi
cá nhân nói riêng có thể thõa mãn nhu cầu tự thể hiện bản thân. Chúng ta cần
xây dựng được cơ chế bảo đảm tự do của con người, thì xã hội sẽ phát triển và tự
hoàn thiện.
Tiếp đến, yếu tố
nào là quan trọng nhất bảo đảm tự do của con người trong xã hội? Chúng ta đều
biết rằng, một xã hội dân chủ phải bao hàm nhiều yếu tố, định chế quan trọng
như: tam quyền phân lập, cơ chế tản quyền (nhà nước liên bang), đa nguyên đa đảng,
các quyền cơ bản của con người, các quyền dân sự, quyền công dân,…vv. Nhưng khi
có tất cả các yếu tố này thì yếu tố nào là quan trọng nhất, là hạt nhân cần tập
trung và nhấn mạnh. Đó là yếu tố đã từng nêu ở các cuốn sách và bài viết trước
đây: khả năng tự bảo vệ các quyền con người của mỗi cá nhân là hạt nhân quan trọng
nhất của cơ chế dân chủ, của thể chế dân chủ.
Như vậy, cơ chế để
bảo đảm khả năng tự bảo vệ quyền con người của mỗi cá nhân là cơ chế hạt nhân,
quan trọng nhất trong cấu trúc tự hoàn thiện của thể chế dân chủ
c- Để bảo đảm, thực
thi được cơ chế hạt nhân này, cần có một loạt các điều kiện và yếu tố được thực
hiện. Đây chính là yêu cầu về tính đồng bộ của hệ thống, cấu trúc tự hoàn thiện.
Có nhiều định chế liên quan tới việc bảo đảm các quyền con người về mặt luật
pháp và cơ chế thực hiện. Nhưng quan trọng nhất trong cơ chế hạt nhân (khả năng
tự bảo vệ quyền con người của mỗi cá nhân) là TÒA ÁN NHÂN QUYỀN để mỗi một cá
nhân có thể tự bảo vệ các quyền con người của mình. Tòa án Nhân quyền chính là
định chế quan trọng nhất để thực hiện khả năng tự bảo vệ các quyền con người của
mỗi cá nhân.
Tòa án Nhân quyền
là nơi các cá nhân có thể tự bảo vệ các quyền con người của mình, nhưng trong
trường hợp cá nhân là người nghèo, không có tiền để thuê luật sư và tham gia tố
tụng thì sao? Đây chính là nơi thể hiện
tính đồng bộ và ưu việt của thế chế dân chủ lấy con người làm trung tâm, tất cả
tập trung cho tự do của con người. Đó là, tất cả các công dân đều được miễn phí
khi tham gia tự bảo vệ các quyền con người của mình tại các Tòa án Nhân quyền ở
tất cả các cấp. Hệ thống chính quyền các cấp sẽ phải có nguồn kinh phí cho việc
này. Nếu chúng ta chỉ nêu ra những cơ chế, định chế tốt đẹp bảo vệ quyền con
người mà không đi tới cùng các yêu cầu, điều kiện để bảo đảm cơ chế đó vận hành
đúng và đem lại lợi ích cao nhất cho người dân thì chúng ta không bao giờ có được
sự tự do thực sự của người dân và một nền dân chủ hiệu quả.
II/ Phương thức
xây dựng thể chế dân chủ của quốc gia
Có một điều cần
lưu ý, phương thức xây dựng thể chế dân chủ của quốc gia được nêu ra ở đây
không phải là sự khác biệt hoặc mới mẻ hoàn toàn. Thực tế, đó cũng chính là việc
xây dựng các định chế cần thiết của bất kỳ nên dân chủ nào trên thế giới hiện
nay. Tuy nhiên, có sự nhấn mạnh, tập trung đặc biệt vào một số định chế, đồng
thời cũng có sự bổ sung, hoàn thiện ở nhiều khía cạnh.
Trước hết, chúng
ta cần khẳng định, việc xây dựng thể chế dân chủ của quốc gia bao hàm việc xây
dựng các định chế cần thiết sau: Hiến pháp Dân chủ, hay còn gọi là đạo luật cơ
bản của quốc gia; cơ chế tam quyền phân lập (lập pháp, hành pháp và tư pháp);
hình thành, thành lập các đảng chính trị (đa nguyên, đa đảng); cơ chế tản quyền,
chế độ liên bang; các quyền tự do cơ bản của con người; các quyền tự do dân sự
chính trị, hay quyền công dân,…vv…Trong quá trình xây dựng toàn bộ các định chế
đó, cần chú trọng hoàn thiện và xây dựng thêm một số định chế và nội dung quan
trọng.
1/ Tập trung xây
dựng thể chế dân chủ cơ sở, là đơn vị hành chính mà người dân trực tiếp tham
gia
Đây là điều khác
biệt với phần lớn cách thức xây dựng thể chế dân chủ hiện nay trên thế giới. Trọng
tâm của thể chế dân chủ cần phải đặt ở đơn vị cơ sở, là nơi người dân có thể
tham gia trực tiếp nên việc xây dựng các điều luật bảo đảm các quyền con người
trong điều kiện hoàn cảnh cụ thể của họ (để hiểu rõ hơn phần này, xin đọc cuốn
sách Dân Chủ, chương IV, hiện thực hóa dân chủ). Một khuynh hướng quan trọng của
thế giới là toàn cầu hóa đã giúp giảm bớt các gánh nặng vai trò quốc gia, cũng
có nghĩa là giảm bớt sự tập trung quyền lực và nguồn lực của trung ương trong
xây dựng thể chế dân chủ. Như vậy, thời điểm để xây dựng thể chế dân chủ tập
trung trên bình diện cơ sở là rất thuận lợi đối với các quốc gia...
(còn nữa)
Hà Nội, ngày 22/7/2017
N.V.B
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét